An ninh con người là gì? Các vấn đề ảnh hưởng đến an ninh con người

An ninh con người là gì?

"An ninh con người là sự an toàn của con người trước những mối đe dọa kinh niên như nghèo đói, bệnh tật, đàn áp và những biến cố bất ngờ, bất lợi trong cuộc sống hàng ngày." (Theo Báo cáo hằng năm về sự phát triển con người thuộc khuôn khổ Chương trình phát triển của Liên hiệp quốc (UNDP) năm 1994)

An ninh con người là vấn đề quan trọng của mỗi quốc gia

Vấn đề an ninh con người hiện nay đang được các học giả, chính trị gia, các cơ quan, tổ chức, nhà nước hết sức quan tâm, tìm hiểu. Các định nghĩa đưa ra thường khá tương đồng:

• Đối với phạm vi hẹp: An ninh con người giúp bảo vệ các cả nhân trước những mối đe dọa bạo lực (bất hoà chủ nghĩa dân tộc, xung đột vũ trang, nhà nước hoạt động kém hiệu quả, buôn lậu vũ trang,...).
• Đối với phạm vi rộng: An ninh con người giúp giải quyết các nhu cầu của con người, mang lại tự do nhân quyền để đảm bảo hạnh phúc trong cuộc sống.

Những vấn đề gây ảnh hưởng đến an ninh con người

Có nhiều vấn đề ảnh hưởng đến an ninh con người, cụ thể:

• An ninh kinh tế: Chính là việc đảm bảo mức thu nhập cơ bản cho con người (trong đó yếu tố quan trọng nhất là tạo ra việc làm đầy đủ cho họ). Với tỷ lệ dân số thế giới ngày càng tăng mạnh như hiện nay, cùng lúc là tốc độ phát triển chóng mặt của khoa học - kỹ thuật đòi hỏi người lao động phải nâng cao trình độ, tay nghề lên rất nhiều (công nghệ sinh học, công nghệ thông tin, các ngành công nghiệp, dịch vụ,...). Điều này gây trở ngại trong việc tiếp cận việc làm của những người lao động bình thường. Sự cạnh tranh về việc làm phổ thông trong xã hội hiện đại ngày càng lớn, việc này đe dọa trực tiếp đến an ninh kinh tế của mỗi người.
• An ninh lương thực: Vấn đề này được đảm bảo khi mọi người không bao giờ bị đói, được hưởng thụ dinh dưỡng để duy trì cuộc sống khỏe mạnh, hạnh phúc, đầy năng lượng. Nhưng, nguồn lương thực dồi dào chưa phải là điều kiện đủ để đảm bảo an ninh lương thực, con người hoàn toàn vẫn có thể bị chết đói khi lương thực nhiều.

Thế giới hiện đại như ngày nay vẫn ghi nhận hơn 800 triệu người bị đói. Đơn cử như ở Mỹ - Quốc gia giàu nhất thế giới vẫn có 43,1 triệu người sống dưới mức đói nghèo.

Vậy vấn đề là ở đâu, khi nguồn lương thực toàn cầu vẫn dồi dào? Đó là cách thức phân phối lương thực chưa đồng đều giữa các vùng trong cùng một quốc gia và giữa các quốc gia với nhau. Chính vì vậy, ngoài yếu tố ảnh hương từ thiên tai gây khó khăn trong việc sản xuất lương thực thì chính sách và trình độ quản lý kinh tế của chính phủ cũng góp phần không nhỏ vào việc bảo đảm nguồn lương thực và thu nhập cho người dân.

• An ninh sức khoẻ: Đây là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp và quan trọng nhất trong an ninh con người. Sức khỏe luôn là thứ vốn quý nhất của con người, vậy nên khi ai đó bị bệnh, đặc biệt mắc bệnh nan y sẽ luôn cảm giác lo lắng, không an toàn.

Theo thống kê, mỗi năm có hàng triệu người chết vì các bệnh truyền nhiễm hay liên quan đến ký sinh trùng tại các nước đang phát triển. Còn ở những nước phát triển, lý do khiến người chết nhiều là thường liên quan đến hệ tuần hoàn máu dẫn đến những căn bệnh hiểm nghèo (kháng thuốc ung thư, mất khả năng miễn dịch). Nhóm người dễ mắc bệnh nhất ở hai nhóm này đều là những người nghèo, người sống ở nông thôn (nguy cơ cao là phụ nữ và trẻ em).

Vài năm trở lại đây, tỷ lệ người nhiễm HIV/AIDS ngày càng gia tăng trên thế giới, bên cạnh đó WHO cũng cảnh báo những loại cúm mới như cúm gia cầm H5N1, Covid-19,... gây nguy hại cho tính mạng của nhiều người dân trên toàn cầu.

• An ninh môi trường: Những mối lo được chia thành 2 loại cơ bản (loại do con người tạo ra và loại do thiên nhiên tạo ra).

Con người có thể tạo ra ô nhiễm không khí, nguồn nước, đất đai; cháy rừng; chặt phá rừng,... Còn những mối đe dọa từ thiên nhiên phải kể đến lũ lụt, bão, hạn hán, sóng thần,...

Con người và thiên nhiên luôn có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, điển hình là việc biến đổi khí hậu, trái đất ngày càng nóng lên và tăng nhiệt là do ảnh hưởng nhiều từ những hoạt động sinh sống và sản xuất của con người. Vấn nạn môi trường đang ngày càng đáng lo ngại, đòi hỏi hành động quyết liệt thay đổi từ chính phủ và người dân.

• An ninh cá nhân: Cuộc sống càng phát triển, con người càng được tận hưởng những tiện ích hiện đại hơn thì cũng phải đối mặt với nhiều nguy cơ hơn, đặc biệt là những nguy cơ về bạo lực:
  • Đe dọa từ nhà nước (bị tra tấn, đánh đập hay lao động khổ sai)
  • Đe dọa từ những nước khác (chiến tranh, xung đột xuyên biên giới)
  • Đe dọa từ những nhóm người khác (leo thang căng thẳng, xung đột sắc tộc, dân tộc)
  • Đe doạ từ các cá nhân/tổ chức chống đối hoặc các băng nhóm tội phạm, tội phạm xuyên quốc gia, bạo lực đường phố
  • Đe dọa đối với phụ nữ và trẻ em (nạn bạo lực gia đình, nạn buôn bán phụ nữ, trẻ em, nạn lạm dụng trẻ em)
  • Đe dọa đối với bản thân (tự tử hoặc nghiện hút,...)
• An ninh chính trị: Được hiểu là quyền con người về chính trị. Nếu con người bị vi phạm nhân quyền là đã đe dọa tới an ninh chính trị. Bảo đảm an ninh chính trị là khi con người không phải chịu đựng sự đàn áp cũng như ngược đãi của các cơ quan quyền lực nhà nước, cụ thể như quân đội, cảnh sát hoặc các lực lượng thực thi pháp luật khác,...
• An ninh cộng đồng: Đây là sự an toàn của con người trong một cộng đồng, một nhóm người hay một gia đình, một tổ chức, một tôn giáo,... quy rộng ra là sự an toàn của người đó trong một quốc gia có nhiều cộng đồng khác nhau hợp thành cộng đồng lớn, có thể tập hợp thành một lực lượng lớn để chống lại những mối đe dọa từ bên ngoài, thì sự an toàn của cộng đồng cũng cao hơn.

Mối đe dọa đến an ninh con người

Có nhiều mối đe dọa đối với an ninh con người:

• Tình trạng gia tăng dân số không kiểm soát đã tạo ra nhiều áp lực trong việc khai thác, sử dụng nguồn tài nguyên thiên nhiên không có/ít có khả năng tái tạo (đất, dầu, nước, than đá, mỏ,...).
• Áp lực di dân xảy ra phổ biến hơn trong nhiều năm gần đây, họ di dân từ các nước đang phát triển sang các nước phát triển nên tạo ra áp lực tiếp nhận lớn lượng người di dân ở các quốc gia nhận (áp lực về y tế, việc làm, an sinh xã hội...).
• Bất bình đẳng về cơ hội kinh tế, các nước giàu ngày một giàu hơn, trong khi các nước nghèo không phát triển lại ngày càng nghèo đi. Trong thế giới hiện đại này, sự đói nghèo tại châu Phi đang kéo họ ngày càng tụt lại phía sau so với các châu lục khác trên thế giới.
• Nạn khủng bố quốc tế đang gia tăng số vụ tấn công ở Mỹ, Anh, Tây Ban Nha, Pháp, Đức,... khiến cho hàng trăm người thiệt mạng. Con người ngày càng có nguy cơ lớn phải đối mặt với khủng bố.
• Môi trường xuống cấp là sự ảnh hưởng của con người và thiên nhiên như sự ô nhiễm, khí hậu nóng lên đang ảnh hưởng ngày càng sâu rộng đến sự sinh tồn của con người.
• Vẫn có nhiều người sử dụng ma tuý, cái chết trắng huỷ hoại cả sức khoẻ và tinh thần của người dùng, làm ảnh hưởng xấu đến kinh tế - xã hội của các quốc gia. Sự xuất hiện có nhiều loại ma tuý mới như cỏ, ma tuý đá, thuốc lắc,... tạo cho người dùng có nhiều trải nghiệm mới và nhấn sâu vào nghiện ngập, không thể thoát ra được.

Thực trạng bảo đảm an ninh con người tại Việt Nam hiện nay

Đảng, Nhà nước Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại luôn đặt quan tâm hàng đầu đến vấn đề an ninh con người. Như trong Tuyên ngôn Độc Lập được Bác Hồ đọc tại Quảng trường Ba Đình ngày 02/09/1945 như sau: "Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc".

Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên Ngôn Độc Lập, đặc biệt nhấn mạnh về quyền con người

Xuyên suốt chiều dài hoạt động, Đảng và Nhà nước luôn xây dựng các chính sách an ninh xã hội, bình đẳng, xoá đói, giảm nghèo,... để đảm bảo an ninh con người. Việt Nam nằm trong top 30 quốc gia áp dụng chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều và đã đạt được nhiều thành tích được thế giới công nhận.

Hay như hiện tại, Chính phủ đã có nhiều giải pháp hỗ trợ để bảo vệ tính mạng người dân, kinh tế xã hội trước sự hoành hành của đại dịch Covid - 19.

Với lối đi đúng đắn, hy vọng nước ta sẽ ngày càng phát triển về mọi mặt, luôn hướng tới mục tiêu an ninh con người, luôn dành những gì tốt nhất trong khả năng có thể cho con người.

Khi đạt được những mục tiêu về an ninh con người thì chắc chắn “dân an” sẽ có “quốc thái”, người dân đồng lòng cùng nhau xây dựng một đất nước hùng mạnh về mọi mặt.