Thâm hụt ngân sách là gì? Nguyên nhân thâm hụt ngân sách Việt Nam và cách giải quyết

Thâm hụt ngân sách là gì?

Thâm hụt ngân sách là một vấn đề kinh tế - tài chính được định nghĩa là tình trạng ngân sách của một quốc gia không đủ để đáp ứng các khoản chi tiêu cần thiết của chính phủ. Thâm hụt ngân sách có thể xảy ra khi chi tiêu của chính phủ vượt quá thu nhập mà họ thu được hoặc khi thu nhập của chính phủ giảm do sự suy giảm kinh tế.

Thâm hụt ngân sách không chỉ ảnh hưởng đến chính phủ mà còn ảnh hưởng đến nền kinh tế và xã hội. Khi chính phủ không đủ tiền để đáp ứng các chi tiêu cần thiết, những chính sách xã hội như chăm sóc sức khỏe, giáo dục và phát triển cơ sở hạ tầng sẽ bị giảm đi hoặc bị hạn chế.

Theo Báo cáo tài chính nhà nước của Chính phủ năm 2021, ước tính thâm hụt ngân sách Nhà nước năm 2020 đã tăng lên 3,65% so với GDP, tương đương với số tiền khoảng 213.700 tỷ đồng.

Từ đầu năm 2021 đến tháng 10/2021, thâm hụt ngân sách Nhà nước của Việt Nam đã đạt khoảng 171.900 tỷ đồng, tương đương với 5,2% GDP, theo báo cáo của Bộ Tài chính.

Nguyên nhân dẫn đến thâm hụt ngân sách tại Việt Nam có thể kể đến như chi ngân sách quá lớn cho các dự án phát triển, tăng chi tiêu cho lương và các khoản trợ cấp cho cán bộ, công chức, chi tiêu cho bảo đảm an ninh quốc phòng, thiếu hiệu quả trong thu thuế, lãng phí và tham nhũng.

Hậu quả của thâm hụt ngân sách tại Việt Nam là ảnh hưởng đến chất lượng các dịch vụ công cộng và sự phát triển kinh tế. Sự thâm hụt ngân sách cũng có thể dẫn đến tăng mức nợ công của đất nước, làm giảm độ tin cậy của đồng tiền và gây ra sự không ổn định về kinh tế và tài chính.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng thâm hụt ngân sách

Chi ngân sách quá lớn cho các dự án phát triển

Đây là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng thâm hụt ngân sách tại Việt Nam. Những dự án phát triển này bao gồm các công trình giao thông, cầu đường, cơ sở hạ tầng, chương trình hỗ trợ xã hội... đòi hỏi mức đầu tư lớn và kéo theo chi phí quản lý, bảo trì, vận hành cao. Khi chi ngân sách cho các dự án này vượt quá khả năng quản lý và kiểm soát, thì tình trạng thâm hụt ngân sách sẽ xảy ra.

Tăng chi tiêu cho lương và các khoản trợ cấp cho cán bộ, công chức

Việc tăng chi tiêu cho lương và các khoản trợ cấp cho cán bộ, công chức, các đối tượng trong quân đội là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng thâm hụt ngân sách. Với số lượng người làm việc tại các cơ quan, đơn vị nhà nước ngày càng tăng, chi phí tiền lương và trợ cấp cho các cán bộ, công chức và đối tượng này cũng tăng lên đáng kể, đặc biệt trong những năm gần đây khi mức lương của nhân viên công chức được nâng cao.

Chi tiêu cho bảo đảm an ninh quốc phòng

Việc chi tiêu cho bảo đảm an ninh quốc phòng là cần thiết, tuy nhiên, chi phí cho các hoạt động này cũng rất lớn và đòi hỏi phải có sự kiểm soát, quản lý chặt chẽ để tránh lãng phí.

Thiếu hiệu quả trong thu thuế

Tình trạng thâm hụt ngân sách còn do chính sách thu thuế của Việt Nam chưa được thực hiện hiệu quả. Các quy định pháp luật thuế chưa được thống nhất và có nhiều khó khăn trong việc thu thuế đối với các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân. Một số doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân thường áp dụng các chiêu trò trốn thuế, làm giả hóa đơn để trốn thuế, điều này dẫn đến việc thu thuế thực tế không đạt được, từ đó gây thâm hụt ngân sách.

Tác động của dịch bệnh Covid-19

Đại dịch Covid-19 đã có tác động rất lớn đến nền kinh tế và ngân sách của Việt Nam. Khi nền kinh tế bị giảm trưởng, doanh thu của các doanh nghiệp giảm sút, mức độ đóng góp vào ngân sách cũng giảm xuống. Đồng thời, Chính phủ đã phải chi tiêu lớn để hỗ trợ cho người dân, doanh nghiệp và đảm bảo an ninh y tế, đóng góp vào việc gia tăng thâm hụt ngân sách.

Tình trạng thâm hụt ngân sách tại Việt Nam có nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc tìm giải pháp để giảm thiểu tình trạng thâm hụt ngân sách là cần thiết và đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước.

Hậu quả của thâm hụt ngân sách

Tình trạng thâm hụt ngân sách tại Việt Nam sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho nền kinh tế, xã hội và sự phát triển bền vững của đất nước, bao gồm:

Khó khăn trong tài chính công: Vì ngân sách không đủ để đáp ứng các chi tiêu của Chính phủ, sẽ gây ra khó khăn trong việc cấp dự án và hỗ trợ cho các lĩnh vực như giáo dục, y tế, phát triển kinh tế, đầu tư công và hỗ trợ xã hội. Điều này ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế và sức khỏe của người dân.

Đảm bảo an ninh, quốc phòng: Thâm hụt ngân sách cũng ảnh hưởng đến đảm bảo an ninh, quốc phòng của đất nước. Sẽ rất khó để cung cấp đầy đủ các khoản chi tiêu liên quan đến quốc phòng, nhất là trong bối cảnh nhiều quốc gia đang đầu tư nhiều hơn vào lĩnh vực này.

Đánh mất niềm tin của người dân: Việc thâm hụt ngân sách thường đi kèm với tình trạng lạm phát và giảm giá trị tiền tệ. Điều này dẫn đến tình trạng giảm niềm tin của người dân vào chính phủ và quản lý tài chính của Chính phủ. Sự thiếu niềm tin này có thể ảnh hưởng đến sự ổn định của đất nước.

Ảnh hưởng đến khả năng vay vốn: Thâm hụt ngân sách sẽ ảnh hưởng đến khả năng vay vốn của Chính phủ. Khi tình trạng thâm hụt ngân sách diễn ra liên tục, đất nước sẽ khó khăn trong việc vay vốn từ các tổ chức tài chính quốc tế. Điều này sẽ dẫn đến khó khăn trong việc đầu tư và phát triển kinh tế.

Tăng nợ công: Nếu Chính phủ không thể đủ tiền để trả lãi vay, sẽ dẫn đến tình trạng tăng nợ công. Tình trạng này sẽ khiến đất nước trở nên khó khăn hơn trong việc tăng cường đầu tư và phát triển kinh tế, do phải dành nhiều ngân sách để trả nợ và lãi vay.

Ảnh hưởng đến định giá tín dụng của đất nước: Tình trạng thâm hụt ngân sách cũng ảnh hưởng đến định giá tín dụng của đất nước. Nếu Chính phủ không đủ khả năng trả nợ và lãi vay, tỷ lệ nợ trên GDP của đất nước sẽ tăng lên. Điều này sẽ khiến đất nước trở nên khó khăn hơn trong việc thực hiện các hoạt động kinh tế và giao dịch tài chính quốc tế.

Khó khăn trong hạ tầng và môi trường kinh doanh: Thâm hụt ngân sách cũng có thể ảnh hưởng đến đầu tư vào hạ tầng và môi trường kinh doanh. Khi Chính phủ không đủ ngân sách để đầu tư vào các dự án hạ tầng, cơ sở vật chất của đất nước sẽ không được phát triển, dẫn đến khó khăn trong việc kết nối các khu vực và thị trường, gây khó khăn cho các doanh nghiệp trong việc kinh doanh và phát triển sản xuất.

Giải pháp giảm thiểu thâm hụt ngân sách

Để giảm thiểu tình trạng thâm hụt ngân sách ở Việt Nam, Chính phủ cần đưa ra các giải pháp hiệu quả như sau:

Tăng thu ngân sách: Chính phủ cần tăng thu ngân sách bằng cách áp dụng các biện pháp thuế, tăng cường đối tượng thuế và kiểm soát chặt chẽ các hoạt động kinh doanh, cũng như tăng thu phí, phạt vi phạm hành chính, thu phí sử dụng đất đai và tài nguyên thiên nhiên.

Kiểm soát chi ngân sách: Chính phủ cần kiểm soát chi ngân sách một cách hiệu quả bằng cách cắt giảm các khoản chi không cần thiết và tăng cường quản lý chi tiêu. Đồng thời, cần thực hiện các biện pháp giảm thiểu thất thoát ngân sách, chống tham nhũng, giảm chi phí quản lý.

Đẩy mạnh đầu tư công: Chính phủ cần tập trung đầu tư vào các dự án hạ tầng, kinh tế chủ đạo, tăng cường phát triển nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ và du lịch. Đầu tư công sẽ giúp tăng cường sản xuất, giảm chi phí vận chuyển và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Tăng cường quản lý nợ và lãi vay: Chính phủ cần tăng cường quản lý nợ và lãi vay, đảm bảo trả nợ và lãi đúng hạn. Đồng thời, cần xem xét và chọn lựa các nguồn vốn vay có lãi suất thấp, ưu đãi.

Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế: Tăng trưởng kinh tế sẽ giúp tăng thu ngân sách, giảm chi ngân sách và giảm thâm hụt ngân sách. Chính phủ cần đưa ra các chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư, sản xuất và xuất khẩu.

Tóm lại, để giảm thiểu tình trạng thâm hụt ngân sách ở Việt Nam, Chính phủ cần đưa ra các giải pháp tăng thu ngân sách, kiểm soát chi ngân sách, đẩy mạnh đầu tư công, tăng cường quản lý nợ và lãi vay, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.