Thặng dư sản xuất là gì? Nguyên nhân hệ quả của thặng dư sản xuất tại Việt Nam

Thặng dư sản xuất là gì?

Trong hoạt động sản xuất kinh doanh, thặng dư sản xuất là một khái niệm được sử dụng để chỉ những sản phẩm hoặc dịch vụ được sản xuất nhiều hơn so với nhu cầu của thị trường. Thặng dư sản xuất là một trong những vấn đề mà các doanh nghiệp thường phải đối mặt và cần tìm cách giảm thiểu.

Thặng dư sản xuất không chỉ ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp mà còn gây lãng phí tài nguyên và thời gian, tác động tiêu cực đến môi trường. Vì vậy, hiểu đúng về thặng dư sản xuất và có giải pháp giảm thiểu nó là rất quan trọng đối với sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.

Công thức tính thặng dư sản xuất

Thặng dư sản xuất = Sản lượng sản xuất - Nhu cầu thực tế

Trong đó, nhu cầu thực tế có thể được tính bằng cách tìm hiểu thị trường và định giá các yếu tố liên quan, chẳng hạn như giá cả, nhu cầu của khách hàng, sản lượng cạnh tranh và tình trạng tiêu thụ.

Ví dụ: Một doanh nghiệp sản xuất 1000 chiếc bàn mỗi tháng nhưng chỉ có nhu cầu thực tế là 800 chiếc bàn. Khi đó, thặng dư sản xuất của doanh nghiệp là 200 chiếc bàn mỗi tháng.

Trường hợp khác, một công ty sản xuất 5000 bộ đồ nội thất trong năm nhưng chỉ có thể tiêu thụ 4000 bộ. Khi đó, thặng dư sản xuất của công ty là 1000 bộ đồ nội thất.

Tình trạng thặng dư sản xuất của Việt Nam những năm gần đây

Thặng dư cá tra: Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, sản lượng cá tra sản xuất tại Việt Nam năm 2021 dự kiến đạt 1,5 triệu tấn, tăng gần 10% so với năm trước. Tuy nhiên, thị trường xuất khẩu cá tra lại không còn sôi động như trước, dẫn đến tình trạng thặng dư sản xuất. Theo Tổng cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu cá tra của Việt Nam trong 7 tháng đầu năm 2021 giảm 13,8% so với cùng kỳ năm trước, còn 670 triệu USD. Tình trạng thặng dư cá tra không chỉ gây lãng phí tài nguyên mà còn ảnh hưởng đến đời sống của người dân sản xuất.

Thặng dư sắn: Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, sản lượng sắn năm 2021 dự kiến đạt 2,2 triệu tấn, tăng 5% so với năm trước. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, nhu cầu sử dụng sắn chỉ đạt 60% sản lượng, dẫn đến tình trạng thặng dư sản xuất. Thặng dư sắn không chỉ gây lãng phí tài nguyên mà còn ảnh hưởng đến thu nhập của nông dân.

Thặng dư điện năng: Theo Tổng công ty Điện lực miền Nam, trong quý I/2021, tổng sản lượng điện sản xuất đạt 27,4 tỷ kWh, tăng 4,17% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, tình trạng thặng dư điện năng vẫn xảy ra, đặc biệt vào mùa mưa và lũ. Số liệu thống kê cho thấy, vào tháng 10/2020, tổng sản lượng điện sản xuất đạt 21,7 tỷ kWh, trong đó có tới 1,9 tỷ kWh bị thải đi do không tiêu thụ hết, tỉ lệ thất thoát điện năng đạt 8,6%

Nguyên nhân dẫn đến thặng dư sản xuất

Dưới đây là những nguyên nhân dẫn đến tình trạng thặng dư sản xuất:

Khả năng sản xuất vượt qua nhu cầu: Đây là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng thặng dư sản xuất. Nhu cầu của thị trường không đủ lớn để tiêu thụ hết sản lượng sản xuất, dẫn đến tình trạng lãng phí tài nguyên.

Chất lượng sản phẩm không đáp ứng được nhu cầu thị trường: Sản phẩm không đạt yêu cầu về chất lượng, đáp ứng không tốt nhu cầu của thị trường, dẫn đến khó khăn trong việc tiêu thụ sản phẩm, tăng nguy cơ thặng dư sản xuất.

Thiếu kế hoạch sản xuất chặt chẽ: Một kế hoạch sản xuất không chặt chẽ dẫn đến việc sản xuất quá nhiều hoặc quá ít, làm giảm hiệu quả sản xuất và dẫn đến tình trạng thặng dư sản xuất.

Thiếu thông tin thị trường: Thiếu thông tin thị trường làm cho các doanh nghiệp khó đoán trước nhu cầu của thị trường, gây khó khăn trong việc lên kế hoạch sản xuất và dẫn đến tình trạng thặng dư sản xuất.

Sự thay đổi trong sở thích của người tiêu dùng: Sở thích của người tiêu dùng có thể thay đổi đột ngột, dẫn đến tình trạng thặng dư sản xuất của các mặt hàng mà trước đây rất được ưa chuộng.

Các hệ quả của tình trạng thặng dư sản xuất

Lãng phí tài nguyên: Tình trạng thặng dư sản xuất dẫn đến lãng phí tài nguyên, làm giảm hiệu quả sử dụng tài nguyên của quốc gia.

Sụt giảm giá cả: Sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp để tiêu thụ sản phẩm dư thừa có thể dẫn đến giảm giá sản phẩm. Điều này ảnh hưởng đến lợi nhuận của các doanh nghiệp và thậm chí làm cho các doanh nghiệp phải bán sản phẩm với giá thấp hơn giá thành.

Sụt giảm sản lượng: Tình trạng thặng dư sản xuất có thể dẫn đến sụt giảm sản lượng của các doanh nghiệp. Nếu doanh nghiệp không thể tiêu thụ sản phẩm của mình, chúng sẽ giảm sản lượng sản xuất để tránh lãng phí tài nguyên.

Tăng tỷ lệ thất nghiệp: Tình trạng thặng dư sản xuất có thể dẫn đến việc giảm nhân lực sản xuất. Khi sản xuất giảm, các doanh nghiệp sẽ không còn cần đến số lượng lao động như trước đó, dẫn đến tăng tỷ lệ thất nghiệp trong khu vực.

Ảnh hưởng đến phát triển kinh tế: Tình trạng thặng dư sản xuất có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển kinh tế của quốc gia. Điều này làm giảm năng suất sản xuất, ảnh hưởng đến lợi nhuận của các doanh nghiệp và kéo dài thời gian phục hồi kinh tế của quốc gia.

Các giải pháp để giảm thiểu thặng dư sản xuất

Để giảm thiểu tình trạng thặng dư sản xuất, các doanh nghiệp cần phải thực hiện các giải pháp như sau:

Nghiên cứu thị trường: Các doanh nghiệp cần phải nghiên cứu thị trường trước khi sản xuất, đáp ứng nhu cầu của khách hàng một cách chính xác. Điều này sẽ giúp cho doanh nghiệp không sản xuất quá nhiều sản phẩm dư thừa.

Điều chỉnh kế hoạch sản xuất: Các doanh nghiệp cần điều chỉnh kế hoạch sản xuất dựa trên nhu cầu thị trường và tiêu thụ sản phẩm trong quá khứ. Điều này sẽ giúp cho doanh nghiệp sản xuất với lượng hàng hóa phù hợp với nhu cầu thị trường, tránh lãng phí tài nguyên và giảm tình trạng thặng dư sản xuất.

Xây dựng hệ thống quản lý sản xuất chặt chẽ: Các doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống quản lý sản xuất chặt chẽ, giúp theo dõi và điều chỉnh quá trình sản xuất sao cho hiệu quả nhất. Điều này sẽ giúp cho doanh nghiệp tiết kiệm tài nguyên và nguồn lực.

Phát triển sản phẩm mới: Các doanh nghiệp có thể phát triển sản phẩm mới để đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Điều này giúp tăng cường cạnh tranh và giảm tình trạng thặng dư sản xuất.

Xây dựng hệ thống bán hàng chặt chẽ: Các doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống bán hàng chặt chẽ để theo dõi tình trạng tiêu thụ sản phẩm và đưa ra các chiến lược giảm giá và khuyến mại để đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm.

Tìm kiếm thị trường xuất khẩu: Nếu doanh nghiệp gặp tình trạng thặng dư sản xuất, họ có thể tìm kiếm thị trường xuất khẩu để tiêu thụ sản phẩm. Điều này sẽ giúp cho doanh nghiệp tăng cường cạnh tranh trên thị trường quốc tế và giảm tình trạng thặng dư sản xuất.

Những lợi ích khi giảm thiểu thặng dư sản xuất

Việc giảm thiểu thặng dư sản xuất sẽ mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp, cho ngành sản xuất và cả nền kinh tế đất nước. Sau đây là một số lợi ích của việc giảm thiểu thặng dư sản xuất:

Tăng khả năng cạnh tranh: Giảm thiểu thặng dư sản xuất sẽ giúp cho doanh nghiệp tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường. Bởi vì sản lượng sản xuất phù hợp với nhu cầu thực tế của thị trường sẽ giúp giảm thiểu các chi phí sản xuất và tăng tính hiệu quả, từ đó cải thiện khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp.

Tiết kiệm chi phí sản xuất: Việc sản xuất nhiều hơn nhu cầu thực tế sẽ dẫn đến tình trạng hàng tồn kho và chi phí lưu trữ tăng lên. Khi giảm thiểu thặng dư sản xuất, doanh nghiệp có thể tiết kiệm chi phí sản xuất bằng cách giảm chi phí về vật liệu, lao động, năng lượng và các chi phí khác.

Giảm phí lưu kho: Với sản lượng dư thừa, doanh nghiệp sẽ phải chi trả cho việc lưu kho và bảo quản hàng hóa. Giảm thiểu thặng dư sản xuất sẽ giúp giảm phí lưu kho, tối ưu hóa kho hàng và giảm thiểu tồn kho.

Bảo vệ môi trường: Sản lượng sản xuất dư thừa đồng nghĩa với lượng chất thải sản xuất cũng tăng lên. Khi giảm thiểu thặng dư sản xuất, doanh nghiệp sẽ giảm thiểu lượng chất thải sản xuất và bảo vệ môi trường.

Tăng hiệu quả sử dụng tài nguyên: Khi sản lượng sản xuất phù hợp với nhu cầu thực tế của thị trường, doanh nghiệp sẽ tăng khả năng sử dụng tài nguyên một cách hiệu quả. Việc tăng hiệu quả sử dụng tài nguyên sẽ giúp giảm tác động tiêu cực đến môi trường và làm tăng giá trị của sản phẩm.

Phân biệt thặng dư sản xuất và thặng dư tiêu dùng

Thặng dư sản xuất và thặng dư tiêu dùng là hai khái niệm khác nhau mặc dù có điểm tương đồng. Thặng dư sản xuất thường xảy ra khi doanh nghiệp sản xuất quá nhiều hàng hoá so với nhu cầu thực tế của thị trường, trong khi thặng dư tiêu dùng thường xảy ra khi người tiêu dùng mua quá nhiều hàng hoá so với nhu cầu thực tế của họ.

Ví dụ: Một doanh nghiệp sản xuất quá nhiều linh kiện điện tử mà không bán hết được, do đó phải lưu trữ trong kho và trả chi phí lưu trữ hàng hóa thì đó là thặng dư sản xuất. Trong khi đó, một cá nhân mua quá nhiều quần áo hoặc giày dép, khiến họ phải lưu trữ hàng hóa không cần thiết và tiêu tốn thêm chi phí thì đó là thặng dư tiêu dùng

Cả thặng dư sản xuất và thặng dư tiêu dùng đều gây ra tình trạng lãng phí tài nguyên và ảnh hưởng đến môi trường. Tuy nhiên, thặng dư sản xuất thường gây ảnh hưởng lớn hơn đến doanh nghiệp và nền kinh tế, trong khi thặng dư tiêu dùng thường gây ảnh hưởng đến người tiêu dùng và gia đình của họ.