Thặng dư tiêu dùng là gì? Nguyên nhân, tác động và giải pháp giảm thiểu

Thặng dư tiêu dùng là gì?

Thặng dư tiêu dùng là khái niệm đề cập đến việc tiêu dùng vượt quá nhu cầu thực tế của con người. Theo một nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Môi trường và Xã hội Việt Nam, năm 2020, thặng dư tiêu dùng ở Việt Nam đã đạt mức 1,3 triệu tấn, tương đương với 2,5% tổng lượng rác thải sinh hoạt. Sự phát triển của nền kinh tế hiện đại và công nghệ đã đem lại cho con người nhiều tiện ích, tuy nhiên, cũng khiến cho con người trở nên phụ thuộc và lãng phí các tài nguyên thiên nhiên hơn bao giờ hết.

Với sự phát triển của các lĩnh vực công nghệ, hàng hóa tiêu dùng, nhu cầu tiêu dùng ngày càng tăng, tạo nên một sức ép lớn đến sự cân bằng và bền vững của môi trường sống. Vì vậy, hiện nay, thặng dư tiêu dùng là một vấn đề rất quan trọng và cần được giải quyết để đảm bảo sự phát triển bền vững của xã hội và môi trường sống.

1 số thực trạng về thặng dư tiêu dùng tại Việt Nam

Dưới đây là 3 ví dụ về thặng dư tiêu dùng tại Việt Nam những năm gần đây

Thực phẩm thừa: Mỗi năm, khoảng 2.200 tấn thực phẩm bị lãng phí tại các nhà hàng, khách sạn và siêu thị ở TP.HCM, theo nghiên cứu của Trung tâm Lưu trữ và Phân phối Thực phẩm. Ngoài ra, một báo cáo của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc cũng cho biết, hàng năm, Việt Nam lãng phí khoảng 2,5 triệu tấn thực phẩm, chiếm khoảng 1,3% tổng sản lượng thực phẩm của đất nước.

Quần áo thải: Theo một nghiên cứu của Chương trình Liên Hợp Quốc về Môi trường, Việt Nam sản xuất khoảng 1 triệu tấn quần áo mỗi năm và chỉ tái chế được khoảng 15% trong số đó. Các chuyên gia ước tính rằng, mỗi người dân Việt Nam sử dụng khoảng 9,7 kg quần áo mỗi năm và chỉ khoảng 20% trong số đó được tái sử dụng.

Thiết bị điện tử: Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ tăng trưởng nhanh nhất về thu gom và xử lý rác điện tử trong khu vực Đông Nam Á, với khoảng 120.000 tấn rác điện tử được tạo ra mỗi năm. Tuy nhiên, chỉ khoảng 10% số lượng rác điện tử này được tái chế hoặc xử lý đúng cách. Các chuyên gia cho rằng, một phần nguyên nhân của vấn đề này là do sự thừa nhận của người tiêu dùng đối với các thiết bị điện tử mới nhất, dẫn đến việc thải bỏ các thiết bị cũ mà không có sự xem xét kỹ lưỡng.

Nguyên nhân dẫn đến sự phát sinh của thặng dư tiêu dùng

Một số nguyên nhân dẫn đến sự phát sinh của thặng dư tiêu dùng bao gồm:

Tiêu dùng quá mức

Một số người tiêu dùng thường mua quá nhiều hàng hóa, đồ đạc và dịch vụ hơn nhu cầu thực sự của họ. Điều này có thể do áp lực từ quảng cáo và các chiến dịch tiếp thị khác nhau, làm cho người tiêu dùng cảm thấy cần phải mua những thứ đó, thậm chí khi họ không cần thiết.

Thiếu hiểu biết và tinh thần tiêu dùng bền vững

Nhiều người tiêu dùng chưa có đủ hiểu biết về việc tiêu dùng bền vững và cách mua sắm thông minh, dẫn đến việc mua các sản phẩm một lần sử dụng, hoặc các sản phẩm có tuổi thọ ngắn. Họ cũng có thể không biết cách sử dụng và bảo quản đồ đạc một cách hiệu quả, dẫn đến việc đồ đạc bị hư hỏng nhanh chóng và không thể sử dụng được lâu dài.

Sự tiện lợi và ưu đãi giá

Nhiều sản phẩm được bán ra với giá ưu đãi, khuyến mãi, khuyến mãi mua một tặng một hoặc với những chương trình khuyến mãi hấp dẫn khác, khiến người tiêu dùng mua nhiều hơn những gì họ cần. Họ cũng có thể mua các sản phẩm chỉ vì chúng tiện lợi và dễ dàng sử dụng, mà không cân nhắc đến khả năng tái sử dụng hoặc tác động đến môi trường.

Sự đổi mới công nghệ và sản phẩm

Với sự phát triển của công nghệ và sự đổi mới sản phẩm, nhiều sản phẩm mới được giới thiệu liên tục trên thị trường. Người tiêu dùng có xu hướng mua các sản phẩm mới nhất và bỏ qua những sản phẩm cũ hơn, dẫn đến việc sản phẩm cũ trở nên thừa thãi và không thể sử dụng được nữa.

Tác động của thặng dư tiêu dùng đến nền kinh tế và xã hội

Thặng dư tiêu dùng có tác động lớn đến cả nền kinh tế và xã hội, gây ra những vấn đề đáng lo ngại như sau:

Lãng phí tài nguyên

Thặng dư tiêu dùng gây lãng phí tài nguyên quý báu của xã hội. Việc sản xuất, vận chuyển và tiêu thụ hàng hóa không cần thiết tạo ra lượng khí thải và rác thải đáng kể, gây ảnh hưởng đến môi trường.

Thiếu tài nguyên cho những người cần thiết

Khi người tiêu dùng mua quá nhiều hàng hóa không cần thiết, họ đang chiếm giữ tài nguyên mà những người khác có thể cần. Những người có thu nhập thấp hoặc khó khăn về kinh tế có thể không đủ khả năng mua hàng hóa cần thiết cho cuộc sống của họ.

Gây tổn hại cho môi trường

Việc sản xuất và tiêu thụ hàng hóa không cần thiết gây ra lượng khí thải và rác thải đáng kể, ảnh hưởng đến môi trường tự nhiên và sức khỏe của con người. Ngoài ra, khi sản xuất hàng hóa mới, cần sử dụng nhiều tài nguyên, năng lượng và nước, ảnh hưởng đến môi trường và đất nước.

Tác động tiêu cực đến nền kinh tế

Thặng dư tiêu dùng có thể gây ra sự chênh lệch giữa cung và cầu, dẫn đến giảm giá và sự thiếu hụt tài nguyên. Điều này ảnh hưởng đến lợi nhuận của các doanh nghiệp và có thể dẫn đến suy thoái kinh tế.

Tác động đến sức khỏe con người

Sử dụng quá nhiều sản phẩm hoá học và các chất độc hại có trong các sản phẩm tiêu dùng không cần thiết có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của con người.

Vì vậy, giảm thiểu thặng dư tiêu dùng không chỉ mang lại lợi ích cho cá nhân mà còn cho toàn xã hội và môi trường. Chúng ta cần tìm cách tiết kiệm tài nguyên, mua sắm thông minh và tiêu dùng bền vững để bảo vệ môi trường và tài nguyên cho thế hệ tương lai. Ngoài ra, cần tăng cường thông tin và giáo dục cho người dân về ý thức tiêu dùng bền vững, kích thích các doanh nghiệp sản xuất hàng hóa bền vững, cũng như thúc đẩy chính phủ đưa ra các chính sách hỗ trợ tiêu dùng bền vững và tăng cường giám sát để giảm thiểu thặng dư tiêu dùng.

Giải pháp giảm thiểu thặng dư tiêu dùng

Để giảm thiểu thặng dư tiêu dùng, chúng ta cần tìm ra các giải pháp phù hợp. Dưới đây là một số giải pháp mà chúng ta có thể áp dụng:

Tăng cường giáo dục và nâng cao ý thức tiêu dùng bền vững

Chúng ta cần tăng cường thông tin và giáo dục cho người dân về ý thức tiêu dùng bền vững, thông qua các chương trình giáo dục và truyền thông đại chúng. Ngoài ra, chúng ta cần khuyến khích việc sản xuất và tiêu dùng các sản phẩm và dịch vụ bền vững hơn.

Giảm thiểu lãng phí tài nguyên

Việc giảm thiểu lãng phí tài nguyên có thể được thực hiện bằng cách tận dụng các sản phẩm thải, tối ưu hóa thiết kế sản phẩm để sử dụng ít tài nguyên hơn, sử dụng các sản phẩm tái sử dụng và tái chế, và giảm thiểu việc sử dụng sản phẩm một lần.

Tăng cường giám sát và quản lý thị trường

Chính phủ cần tăng cường giám sát và quản lý thị trường để đảm bảo rằng các sản phẩm được sản xuất và tiêu dùng đều đáp ứng các tiêu chuẩn về bền vững và an toàn.

Áp dụng các chính sách khuyến khích tiêu dùng bền vững

Chính phủ có thể áp dụng các chính sách khuyến khích tiêu dùng bền vững, bao gồm việc tăng thuế đối với các sản phẩm không bền vững, hỗ trợ cho các sản phẩm bền vững và giảm thiểu thuế đối với các sản phẩm bền vững.

Khuyến khích việc sử dụng các công nghệ mới

Việc sử dụng các công nghệ mới có thể giúp giảm thiểu thặng dư tiêu dùng, bằng cách tối ưu hóa các sản phẩm và dịch vụ, đồng thời giảm thiểu lãng phí tài nguyên. Việc giảm thiểu thặng dư tiêu dùng đòi hỏi sự cộng tác và nỗ lực của cả cá nhân, doanh nghiệp và chính phủ. Chúng ta cần tìm cách tiêu dùng thông minh hơn, chọn lựa hàng hóa bền vững hơn