Những điều ít ai biết về tiền gửi kho bạc

Tiền gửi kho bạc là gì?

Kho bạc Nhà nước là cơ quan nhà nước trực thuộc Bộ tài chính. Cơ quan này thực hiện một số chức năng như giúp Bộ trưởng Bộ Tài chính quản lý ngân sách nhà nước, quản lý các quỹ tài chính nhà nước; quản lý ngân quỹ; tổng kế toán nhà nước...

Tiền gửi kho bạc được hiểu như là số tiền gửi của Kho bạc Nhà nước tại các ngân hàng thương mại. Nguyên nhân khiến kho bạc nhà nước phải đem tiền gửi tại các ngân hàng thương mại được giải thích là do sự chậm trễ trong giải ngân vốn đầu tư công hiện nay. 

Tham khảo thêm: Các sản phẩm gửi tiết kiệm phổ biến hiện nay

Vai trò của tiền gửi kho bạc

Về bản chất Kho bạc Nhà nước mở tài khoản và gửi tiền tại các ngân hàng thương mại như hiện nay nhằm thực hiện nghiệp vụ quản lý thu - chi của Kho bạc Nhà nước. 

Bản chất tiền gửi của Kho bạc Nhà nước tại các NHTM là tiền gửi thanh toán, Kho bạc Nhà nước gửi tại các NHTM để phục vụ cho hoạt động chi tiêu của Chính phủ, của các chính quyền địa phương, cho hệ thống hành chính sự nghiệp… tùy tính chất khoản chi và đối tượng chi: Có chi thường xuyên và chi đầu tư. Vì vậy vai trò của nó xét ở góc độ vĩ mô và vi mô sẽ như sau:

• Xét ở góc độ vĩ mô: Đó là mục tiêu quản lý hiệu quả sử dụng ngân sách Nhà nước cũng như phối hợp trong thực hiện hiệu quả chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ. 
• Xét ở góc độ vi mô: Đối với một đơn vị ngân hàng thương mại có tài khoản tiền gửi của Kho bạc Nhà nước thì khoản tiền gửi của Kho bạc Nhà nước là tiền gửi thanh toán, nó có tính chất linh hoạt rất cao, không kỳ hạn, do đó lợi ích chủ yếu mang lại trong vai trò là đơn vị làm dịch vụ thanh toán cho Kho bạc Nhà nước.

Lợi ích của tiền gửi kho bạc

Chia sẻ về vấn đề này, ông Nguyễn Hoàng Minh, Phó giám đốc NHNN chi nhánh TP.HCM trả lời Thời báo Ngân hàng, đề cập tới 2 lợi ích chính của tiền gửi kho bạc gồm:

• Thứ nhất, thông qua hệ thống ngân hàng, Kho bạc Nhà nước thực hiện thu - chi ngân sách Nhà nước hiệu quả, qua đó thực hiện thu các khoản ngân sách như thu thuế, phí và thực hiện các khoản chi ngân sách: Chi thường xuyên, chi đầu tư… Như mọi khách hàng mở tài khoản và thanh toán qua ngân hàng, mỗi “lệnh” của Kho bạc Nhà nước, với vai trò là chủ tài khoản, khi Kho bạc Nhà nước cần chi tiêu hoặc chi đầu tư vào dự án nào thì NHTM bắt buộc phải chuyển tiền cho các nhà thầu, công trình đầu tư có vốn ngân sách Nhà nước.
• Thứ hai, việc mở tài khoản tiền gửi tại các NHTM để phục vụ hoạt động quản lý của Kho bạc Nhà nước không chỉ cho các nghiệp vụ trên mà còn nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách Nhà nước, minh bạch và công khai, đảm bảo sử dụng hiệu quả vốn ngân sách và trực tiếp tạo điều kiện mở rộng hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt trong toàn bộ nền kinh tế. 

Tiền gửi kho bạc được gửi ở những ngân hàng nào?

Hiện nay, tiền gửi Kho bạc Nhà nước đang được gửi ở 5 ngân hàng thương mại lớn đó là:

• Ngân hàng Vietcombank
• Ngân hàng VietinBank
• Ngân hàng Agribank
• Ngân hàng BIDV
• Ngân hàng MB. 

Đây đều là những ngân hàng có mạng lưới phủ rộng khắp cả nước và có năng lực tài chính mạnh sẵn sàng đáp ứng các nguồn vốn chi hộ cho vốn ngân sách.

Tiền gửi kho bạc đang là vấn đề được nhiều người quan tâm

Thực trạng tiền gửi kho bạc của các ngân hàng lớn ở Việt Nam

Theo báo cáo của Ủy ban giám sát tài chính quốc gia, tiền gửi Kho bạc Nhà nước vào ngân hàng đến hết tháng 5/2022 khoảng 160.000 tỷ đồng. 

Liên quan đến vấn đề tiền gửi kho bạc, nhiều ý kiến cho rằng tiền gửi kho bạc hay nói cách khác là việc lấy tiền công gửi ngân hàng để hưởng lãi suất là hành vi vi phạm pháp luật. Đây là ý kiến vướng phải nhiều tranh cãi trong thời gian gần đây. 

Trước ý kiến gây tranh cãi này, T.S Phan Văn Tính cho rằng việc kho bạc Nhà nước gửi tiền vào các ngân hàng thương mại để lấy lãi trước mắt là chưa hợp lý. 

Các nhà phân tích cho rằng, điều này sẽ gây tác động tiêu cực đến chính sách tiền tệ của ngân hàng Nhà nước. Bởi thông thường khi các ngân hàng thương mại thiếu vốn, nguồn vốn của ngân sách là nguồn ngân hàng thương mại sẽ tìm đến. Khi đó, nguồn vốn ngân sách sẽ có vai trò như phần bù đắp cho thiếu hụt do ngân hàng Nhà nước thắt chặt chính sách tiền tệ. Tuy nhiên việc tiền gửi kho bạc tăng sẽ làm cho cán cân tài chính trên bị lệch và các ngân hàng thương mại sẽ không còn phụ thuộc vào ngân sách Nhà nước.

Lạm phát là một trong những hệ quả của tiền gửi kho bạc quá lớn

Không chỉ vậy, tiền gửi kho bạc còn tạo ra một bài toán khó cho những người làm quản lý ngân sách. Bởi theo nguyên lý điều hành của nền kinh tế thị trường, khi nền kinh tế phát triển quá nóng, Chính phủ sẽ thắt chặt chính sách bằng cách giảm chi tiêu công và tăng thuế hay nói cách khác là giảm cung vốn cho nền kinh tế. 

Điều này sẽ giúp cho nguồn vốn của ngân sách được quản lý chặt chẽ, nhờ vậy mà lạm phát được kìm hãm, tạo nên thế cân bằng trong kinh tế vĩ mô.

Một câu hỏi được đặt ra là: Nếu nguồn vốn ngân sách được duy trì trên tài khoản của Kho bạc mở tại ngân hàng thương mại thì điều gì sẽ xảy ra? 

Với vấn đề này, câu trả lời là nguồn tiền này sẽ được lưu thông qua con đường tín dụng của ngân hàng thương mại. Như vậy, chính sách tài khóa thắt chặt chi tiêu công của Chính phủ sẽ kém hiệu quả thậm chí là xảy ra lạm phát đối với nền kinh tế.

Hiện tiền gửi kho bạc được xem là hợp pháp hay không vẫn là vấn đề còn nhiều tranh cãi. Tuy nhiên một vấn đề chắc chắn là quản lý nguồn vốn ngân sách cần phải tập trung tại kho bạc Nhà nước. Điều này cũng được nhắc đến trong tác phẩm “Tiền gửi của Kho bạc Nhà nước tại ngân hàng thương mại nhìn từ góc độ chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa trên phương diện lý thuyết” của T.S Phan Văn Tính.

Đọc thêm: Gợi ý cách quản lý tiền bạc và chi tiêu hợp lý dành cho tất cả mọi người

Theo đó, mọi khoản tiền gửi, các giao dịch của kho bạc cần phải được thực hiện tại Ngân hàng Nhà nước. Vậy giải pháp đưa ra là cần rà soát và chuyển toàn bộ nguồn tiền gửi kho bạc kỳ hạn tại ngân hàng thương mại về kho bạc nhà nước và khi có nhu cầu nên gửi tại ngân hàng Nhà nước thay vì các ngân hàng thương mại. Việc này sẽ giúp đảm bảo giá trị nguồn vốn của kho bạc Nhà nước cũng như không ảnh hưởng đến chính sách quản lý ngân sách nói chung.

Tiền gửi ngân hàng trước đây vẫn còn là khái niệm xa lạ, tuy nhiên trong vài năm gần đây, với sự gia tăng chóng mặt thì đây được xem là vấn đề được rất nhiều người quan tâm. Bởi kéo theo tiền gửi kho bạc là hàng loạt những vấn đề về ngân sách Nhà nước. Đây được xem là thử thách đối với những người làm quản lý tài chính, làm thế nào để vừa giúp bình ổn nguồn ngân sách, vừa phát triển kinh tế thị trường.