Quỹ tiền tệ quốc tế là gì? Vai trò của quỹ tiền tệ quốc tế

Quỹ Tiền tệ Quốc tế là gì?

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (tiếng Anh là International Monetary Fund, viết tắt IMF) là một tổ chức quốc tế giám sát hệ thống tài chính toàn cầu bằng cách theo dõi tỷ giá hối đoái và cán cân thanh toán, cũng như hỗ trợ kỹ thuật và giúp đỡ tài chính khi có yêu cầu. 

Quỹ Tiền tệ Quốc tế được mô tả như "Một tổ chức của 189 quốc gia" thực hiện việc “nuôi dưỡng” tập đoàn tiền tệ toàn cầu, thiết lập tài chính an toàn. Từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại quốc tế, đẩy mạnh việc làm và tăng trưởng kinh tế cao cũng như giảm bớt đói nghèo. IMF chịu sự điều hành và chịu trách nhiệm trước 189 quốc gia thành viên.

Thị trường tiền tệ - Sân chơi mới cho các nhà đầu tư phát triển

Logo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế

Cơ cấu tổ chức của IMF

IMF có cơ cấu tổ chức gồm những bộ phận chính như sau:

• Hội đồng thống đốc: Đây là cơ quan quyết định tối cao, bao gồm một thống đốc và một thống đốc thay thế đến từ các quốc gia thành viên. Thống đốc được chỉ định bởi quốc gia thành viên và thông thường là bộ trưởng tài chính hoặc thống đốc ngân hàng trung ương.
• Các ủy ban Bộ trưởng: Hội đồng thống đốc được tham vấn bởi hai Ủy ban Bộ trưởng là: Ủy ban Tiền tệ và Tài chính quốc tế (IMFC- International Monetary and Financial Committee) và Ủy ban Phát triển (Development Committee).
• Ban Giám đốc điều hành: Ban Giám đốc điều hành có 24 thành viên chịu trách nhiệm quản lý các công việc hàng ngày của IMF. 24 thành viên của Ban Giám đốc Điều hành sẽ thay mặt cho 189 quốc gia thành viên. Ban Giám đốc Điều hành sẽ bàn luận và giải quyết tất cả các vấn đề như xem xét tình trạng kinh tế của các nước thành viên, các vấn đề về chính sách kinh tế có liên quan đến nền kinh tế toàn cầu.

Lịch sử hình thành và phát triển của Quỹ Tiền tệ Quốc tế

IMF được hình thành vào tháng 7/1944 tại Hội nghị Bretton Woods của Liên hợp quốc ở New Hampshire, Hoa Kỳ. Lúc này 44 quốc gia tham dự đã tìm cách xây dựng khuôn khổ hợp tác kinh tế quốc tế và tránh lặp lại tình trạng phá giá tiền tệ cạnh tranh đã góp phần vào cuộc Đại suy thoái những năm 1930. Ngày 1/3/1947 IMF bắt đầu hoạt động và được hưởng quy chế cơ quan chuyên môn của Liên hợp quốc. Ngày 8/5/1947, IMF tiến hành cho vay khoản đầu tiên.

IMF xây dựng quỹ tài chính của mình thông qua phí thành viên, được gọi là hạn ngạch. Mỗi quốc gia thành viên trả tiền cho một hạn ngạch dựa trên quy mô kinh tế của quốc gia đó, vì vậy các nền kinh tế lớn phải trả nhiều tiền hơn. Như vậy, nguồn vốn hoạt động chủ yếu của quỹ là do các nước thành viên đóng góp. IMF đã xây dựng một hạn mức cho vay và hạn mức đóng góp với các nước thành viên. Số phiếu biểu quyết của mỗi nước tùy thuộc vào mức độ đóng góp của nước đó cho IMF. Các nước thành viên có cổ phần lớn nhất trong IMF hiện nay là Mỹ, Nhật Bản, Đức, Anh và Pháp.

Trải qua các thời kỳ biến chuyển của nền kinh tế và hệ thống tiền tệ thế giới, IMF đã cố gắng phát triển hoạt động của mình theo hai hướng: ổn định các tỷ giá hối đoái và đấu tranh chống những biện pháp hạn chế và phân biệt đối xử. 

Năm 1972, theo Hiệp định Jamaica, các tỷ giá hối đoái được thả nổi. Điều này đã đẩy các nước thành viên của Cộng đồng Kinh tế châu Âu (EEC) không duy trì tỷ giá đồng tiền của mình theo đồng đôla nữa mà mỗi nước tự do quy định, tuyên bố hay không tuyên bố tỷ giá đồng tiền của mình. Lúc này vàng bị gạt ra khỏi hệ thống tiền tệ và được thay thế bằng quyền rút vốn đặc biệt (special drawing rights - SDR) để tăng thêm mức cung về phương tiện thanh toán quốc tế.

Bà Kristalina Georgieva - Tổng giám đốc IMF

Về người đứng đầu của IMF, trải qua 75 năm hình thành và phát triển, Quỹ tiền tệ Quốc tế đã có 13 tổng giám đốc điều hành. Dưới đây là bảng tổng hợp các Tổng Giám đốc IMF qua các thời kỳ.

Về quy mô thành viên, hiện IMF có 189 thành viên. Đây là con số lớn hơn gấp nhiều lần so với con số 44 thành viên khi IMF được thành lập. 

Về nguồn vốn: Theo báo cáo của IMF tại Hội nghị thường niên IMF và WB (ngân hàng thế giới) năm 2019, IMF hiện có 1.000 tỷ USD tổng nguồn vốn cho vay. Nguồn vốn này được tạo ra từ nhiều nguồn, trong đó có các hạn ngạch vốn là nguồn tài trợ chính của IMF và được thiết lập dựa trên vị thế tương đối của mỗi thành viên trong nền kinh tế thế giới.

Có thể thấy IMF hiện đang là một tổ chức lớn mạnh, đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế thế giới. Bạn có thể truy cập vào trang web Quỹ tiền tệ quốc tế để tìm hiểu các thông tin chi tiết về quá trình thành lập cũng như hoạt động của IMF.

Chức năng và nhiệm vụ của IMF

Nhiệm vụ chính của IMF là đảm bảo sự ổn định của hệ thống tiền tệ quốc tế - hệ thống tỷ giá hối đoái và thanh toán quốc tế cho phép các quốc gia và công dân của họ giao dịch với nhau.

Quỹ tiền tệ Quốc tế hỗ trợ các nước thành viên thông qua 3 chức năng chính sau đây: 

- Giám sát: Giám sát tình hình kinh tế tài chính toàn cầu và các nước thành viên, đồng thời tư vấn về chính sách kinh tế cho các nước thành viên. Điều này được thực hiện thông qua việc nghiên cứu, thống kê, phân tích và dự báo các nền kinh tế quốc gia, khu vực hoặc toàn cầu. Ngoài ra, IMF sẽ cung cấp lời khuyên cho các nước thành viên và thúc đẩy các chính sách được thiết kế để thúc đẩy sự ổn định kinh tế, giảm tính dễ bị tổn thương trước các cuộc khủng hoảng kinh tế và tài chính, và nâng cao mức sống. 

- Hỗ trợ tài chính: Cung cấp hỗ trợ tài chính ngắn và trung hạn cho các nước thành viên khi họ gặp phải những khó khăn tạm thời về cán cân thanh toán. Cụ thể như đưa ra các nguồn vốn cho vay không lãi suất với thời gian đáo hạn dài. Nhiệm vụ hỗ trợ tài chính này chính là trách nhiệm cốt lõi của IMF. 

- Phát triển năng lực: Trợ giúp kỹ thuật cho các nước thành viên nhằm cải thiện khả năng điều hành kinh tế. Ví dụ như thiết kế và thực hiện các chính sách hiệu quả hơn đối với thuế và quản lý, quản lý chi tiêu, chính sách tiền tệ và tỷ giá hối đoái, giám sát và điều tiết hệ thống ngân hàng và tài chính, khuôn khổ lập pháp và thống kê kinh tế.

Các loại tín dụng của Quỹ Tiền tệ Quốc tế

IMF là một tổ chức được thành lập nhằm mục đích nuôi dưỡng tập đoàn tiền tệ toàn cầu. Từ đó thiết lập tài chính an toàn và tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại quốc tế cũng như đẩy mạnh việc làm, tăng trưởng kinh tế cao và giảm bớt đói nghèo. Xuất phát từ mục đích này IMF cũng đưa ra các loại tín dụng để hỗ trợ các nước thành viên trong việc phát triển kinh tế. Cụ thể như sau:

- Tín dụng thông thường: Loại này yêu cầu nước được vay phải có chương trình điều chỉnh kinh tế ngắn hạn. 

• Mức cho vay tối đa là 100% cổ phần của nước đó tại qũy
• Thời hạn vay từ 3 - 5 năm
• Thời gian ân hạn 3 năm
• Lãi suất khoảng 5% - 7,5%/năm

- Vốn vay bổ sung: Loại tín dụng này có:

• Mức vay có thể từ 100% - 350% cổ phần của nước đó tại quỹ (tuỳ theo mức độ thiếu hụt)
• Thời hạn vay từ 3 - 5 năm
• Thời gian ân hạn 3,5 năm
• Lãi suất được tính theo lãi suất thị trường

- Vay dự phòng: Loại tín dụng này của IMF có các đặc điểm:

• Mức vay tối đa được 62,5% cổ phần
• Thời hạn vay 5 năm
• Thời gian ân hạn 3,5 năm
• Lãi suất áp dụng theo thị trường

- Vay dài hạn: Nước đi vay phải có chương trình điều chỉnh kinh tế trung hạn và mọi khoản vay phải theo sát với việc thực hiện chương trình theo từng quý, năm. Trong đó:

• Mức vay bằng 140% cổ phần tại quỹ
• Thời hạn vay 10 năm
• Thời gian ân hạn 4 năm
• Lãi suất từ 6 - 7,5%/năm

- Vay bù đắp thất thu xuất khẩu: Đây là khoản vay cho các nước đang phát triển có đột biến thiếu hụt cán cân thương mại trong năm. Theo đó:

• Mức vay tối đa bằng 100% cổ phần của nước đó tại quỹ
• Thời hạn vay từ 3 - 5 năm
• Lãi suất khoảng 5% - 7,5%/năm

- Vay chuyển tiếp nền kinh tế: Đây là loại tín dụng mới xuất hiện của IMF để hỗ trợ cho các nước chuyển đổi từ nền kinh tế tập trung sang kinh tế thị trường, theo đó:

• Thời hạn vay 5 năm
• Thời gian ân hạn 3,25 năm
• Lãi suất theo mức lãi suất thị trường.

Bên cạnh đó, IMF còn có một số loại tín dụng khác như: vay để duy trì dự trữ điều hòa, vay để điều chỉnh cơ cấu…

Các nước thành viên cũng được quyền vay hay quyền rút vốn đối với IMF. Các nước có thể sử dụng quyền rút vốn và dự trữ quốc tế của mình để tài trợ cho các khoản thâm hụt cán cân thanh toán. Đối với cơ chế quyền rút vốn tại IMF, các nước thành viên cần đảm bảo:

• Nếu gặp khó khăn về cán cân thanh toán các nước thành viên có thể rút vốn. Tức là mua đồng tiền nước ngoài của IMF bằng đồng tiền của nước mình trong giới hạn bằng 125% hạn mức của mình, trong đó các nước có thể rút 25% đầu tiên bất kì khi nào có nhu cầu. 
• Khi muốn rút một hay cả bốn phần 25% còn lại, các nước phải nhất trí với IMF về một chương trình bao gồm các biện pháp xử lý thâm hụt cán cân thanh toán của mình. 
• Các nước thành viên phải hoàn trả lại phần rút vốn của mình trong khoảng thời gian từ 3 - 5 năm.

Liên quan đến quyền rút vốn của các nước thành viên, năm 1970, IMF đã tạo ra một tài sản dự trữ quốc tế gọi là Quyền Rút vốn Đặc biệt (viết tắt là SDR) để tăng thêm mức cung về phương tiện thanh toán quốc tế. Quyền này cũng tạo ra những phương tiện vay nợ bổ sung cho các nước thành viên nghèo của IMF.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế thảo luận và đưa ra các chương trình giải pháp nhằm hỗ trợ phát triển kinh tế

Vai trò của Quỹ Tiền tệ Quốc tế trong phát triển kinh tế

Trong hoạt động kinh tế nói chung và tiền tệ nói riêng, IMF đóng vai trò vô cùng quan trọng. Theo đó:

- IMF đóng vai trò trong việc phát triển các công cụ để các nước đo lường, đánh giá và cải thiện tình hình kinh tế vĩ mô, bao gồm chính sách tài khóa và tiền tệ, cũng như ổn định tài chính, tiền tệ và giá cả. Theo đó, IMF sẽ giúp các nước tìm ra giải pháp tốt hơn để thực hiện các biện pháp trong tất cả các lĩnh vực nói trên và xác định những bài học từ kinh nghiệm của nhiều nước, qua đó có thể làm sáng tỏ các lựa chọn mà một quốc gia cụ thể bất kỳ có thể có.

- Thông qua đối thoại, nghiên cứu, tư vấn, cũng hỗ trợ kỹ thuật và đào tạo, IMF sẽ giúp tạo ra một cộng đồng toàn cầu các chuyên gia thực hành. 

- IMF đóng vai trò thúc đẩy hợp tác quốc tế thông qua một thiết chế thường trực có trách nhiệm cung cấp một bộ máy tư vấn và cộng tác nhằm giải quyết các vấn đề tiền tệ quốc tế.

- Quỹ tiền tệ Quốc tế tạo điều kiện mở rộng, tăng trưởng cân đối hoạt động mậu dịch quốc tế, từ đó góp phần vào việc tăng cường và duy trì ở mức cao việc làm, thu nhập thực tế và việc phát triển nguồn lực sản xuất của tất cả các thành viên.

- Tăng cường ổn định ngoại hối để duy trì một cách có trật tự các hoạt động giao dịch ngoại hối giữa các thành viên. Từ đó tránh việc phá giá tiền tệ để cạnh tranh giữa các nước.

- Hỗ trợ việc thành lập một hệ thống thanh toán đa phương giữa các nước thành viên cũng như xoá bỏ các hạn chế về ngoại hối có thể ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của mậu dịch quốc tế.

- Bằng việc cung cấp các nguồn lực dự trữ của quỹ, đảm bảo an toàn, tạo ra cơ hội cho các nước sửa chữa mất cân đối trong cán cân thanh toán quốc tế, IMF đã tạo niềm tin cho các nước thành viên.

- Có vai trò quan trọng trong việc rút ngắn thời gian và giảm bớt mức độ cân bằng trong cán cân thanh toán của các nước thành viên.

Giải đáp các câu hỏi về Quỹ Tiền tệ Quốc tế

Việt Nam tham gia Quỹ Tiền tệ Quốc tế năm nào?

Việt Nam Cộng hòa gia nhập Quỹ Tiền tệ Quốc tế năm 1956. Năm 1975 ghế hội viên chuyển cho Cộng hoà Miền Nam Việt Nam kế thừa. Năm 1976 thì CHXHCN Việt Nam chính thức tham gia chiếu theo hội viên của hai quốc gia trước, chính thức kế tục quy chế hội viên của Việt Nam tại IMF và được quyền hưởng các khoản vay từ IMF. 

Trong giai đoạn 1976 - 1981, IMF đã cho Việt Nam vay khoảng 200 triệu USD nhằm giải quyết những khó khăn trong cán cân thanh toán. Khoảng thời gian từ 1985 đến tháng 10/1993, quan hệ giữa Việt Nam - IMF được duy trì thông qua đối thoại chính sách chủ yếu dưới hình thức tham khảo thường niên về kinh tế vĩ mô. Tháng 10/1993, Việt Nam nối lại quan hệ tài chính với IMF. 

Giai đoạn 1993 - 2004, IMF đã cung cấp cho Việt Nam 4 khoản vay với tổng vốn cam kết 1.094 triệu USD, giải ngân được 670,8 triệu USD – trong đó 209,2 triệu USD của chương trình Tăng trưởng và Xoá đói Giảm nghèo PRGF. Từ tháng 4/2004 đến nay, quan hệ Việt Nam - IMF tiếp tục được duy trì tốt đẹp dù giữa hai bên không còn chương trình vay vốn.

Giám đốc điều hành Quỹ Tiền tệ Quốc tế hiện tại là ai?

Người hiện tại trên cương vị Tổng Giám đốc Quỹ tiền tệ Quốc tế là bà Kristalina Georgieva, người Bulgaria. Bà được bổ nhiệm vào cương vị Tổng Giám đốc mới của thể chế tài chính gồm 189 nước thành viên. 

Nhiệm kỳ của bà Georgieva tại IMF có thời hạn 5 năm, bắt đầu từ ngày 1/10/2019.  Bà Georgieva đã trở thành nữ tổng giám đốc thứ hai của IMF sau bà Christine Lagarde. 

Chuyên gia IMF là gì? 

Chuyên gia IMF là nhân viên cao cấp làm việc cho Quỹ Tiền tệ Quốc tế. Chuyên viên IMF có nhiệm vụ giám sát, tư vấn về chính sách kinh tế cho các nước thành viên. Điều này được thực hiện thông qua việc nghiên cứu, thống kê, phân tích và dự báo các nền kinh tế quốc gia, khu vực hoặc toàn cầu.

Hội nghị mùa Xuân của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB) diễn ra ở Washington (Mỹ) năm 2019

So sánh Quỹ Tiền tệ Quốc tế và Ngân hàng Thế Giới (WB)

Quỹ tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB) là hai tổ chức lớn trên thế giới có liên quan đến sự phát triển kinh tế toàn cầu. Vậy hai tổ chức này có điểm giống và khác nhau như thế nào? Bảng sau đây sẽ trình bày chi tiết nhất: 

Có thể thấy Quỹ Tiền tệ Quốc tế - IMF đang ngày càng phát triển và có những chính sách hướng đến mục tiêu phát triển, hỗ trợ tiền tệ cũng như  kinh tế cho các nước thành viên. Từ đó đảm bảo phát triển kinh tế toàn diện. Tạo ra các chương trình mới có lợi cho tăng trưởng và xóa đói giảm nghèo chính là những nỗ lực phát triển của IMF trong tương lai.