Cách mạng công nghiệp lần 1: Sự ra đời và các thành tựu nổi bật

Cách mạng công nghiệp lần 1 là gì?

Cách mạng công nghiệp lần thứ 1 (hay còn gọi là Cách mạng Công nghiệp 1.0) là một cuộc cách mạng diễn ra trong lĩnh vực sản xuất. Cuộc cách mạng này là sự thay đổi cơ bản các điều kiện kinh tế - xã hội, văn hóa và kỹ thuật.

Thuật ngữ Cách mạng Công nghiệp lần đầu tiên được phổ biến bởi nhà sử học kinh tế người Anh Arnold Toynbee để mô tả sự phát triển kinh tế của Anh từ năm 1760 đến năm 1840.

Cuộc cách mạng công nghiệp lần 1 ra đời từ đâu?

Cuộc cách mạng công nghiệp lần 1 xuất phát từ nước Anh vào thế kỷ thứ 18, sau đó lan tỏa ra các khu vực khác trên toàn thế giới. 

Đặc trưng của cuộc cách mạng công nghiệp lần 1

Đặc trưng nổi bật của cuộc cách mạng công nghiệp lần 1 chính là cơ khí máy móc (máy chạy bằng hơi nước và sức nước). Sự ra đời và cải tiến máy móc đã thay thế sức lao động thủ công, qua đó tăng sản lượng

Có thể thấy, sự xuất hiện của cuộc cách mạng công nghiệp lần 1 đã thay đổi từ nền kinh tế giản đơn, quy mô nhỏ, dựa trên lao động chân tay là chủ yếu sang nền kinh tế công nghiệp và chế tạo máy móc ở quy mô lớn. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 1 được mở đầu với sự cơ giới hóa ngành dệt may.

Nguyên nhân của cuộc cách mạng công nghiệp lần 1

Cuộc cách mạng công nghiệp lần 1 ra đời xuất phát từ nguyên nhân nền kinh tế đơn giản, quy mô nhỏ lẻ vào những năm 1750 - 1760. Thời điểm này, nền kinh tế chủ yếu dựa trên lao động chân tay, điều này dẫn đến tốn kém nguồn nhân lực và kìm hãm sự phát triển kinh tế. Do đó, cuộc cách mạng công nghiệp ra đời nhằm thay đổi từ một nền kinh tế công nghiệp và thủ công nghiệp sang nền kinh tế do công nghiệp và chế tạo máy thống trị.

Sự ra đời và cải tiến của máy móc thay thế cho sức lao động của con người đã khiến năng suất tăng lên.

Máy móc thay thế sức lao động chân tay

Thành tựu của cách mạng công nghiệp lần 1 

Cuộc cách mạng công nghiệp đầu tiên đã mở ra một kỷ nguyên mới trong lịch sử nhân loại – kỷ nguyên sản xuất cơ khí, cơ giới hóa. 

Thành tựu nổi bật nhất của cuộc cách mạng công nghiệp lần 1 chủ yếu đến từ 3 nhóm ngành chính là dệt may, ngành luyện kim và ngành giao thông vận tải. Những thành tựu trong các ngành này đã tạo bước đệm cho nền kinh tế phát triển. 

Ngành dệt may

Thành tựu nổi bật nhất trong ngành dệt may chính là sự cơ giới hóa thông qua việc phát minh ra máy hơi nước. Theo đó, năm 1784, James Watt - phụ tá thí nghiệm của một trường đại học đã phát minh ra máy hơi nước. Nhờ phát minh này, nhà máy dệt có thể đặt bất cứ nơi nào.

Đến năm 1785, linh mục Edmund Cartwright cho ra đời một phát minh quan trọng trong ngành dệt là máy dệt vải. Máy này đã tăng năng suất dệt lên tới 40 lần.

Những phát minh này đã giúp ngành dệt may có nhiều bước tiến triển mới về năng suất và sản lượng. Máy móc đã hỗ trợ con người trong những công đoạn khó khăn nhất.

Thành tựu nổi bật của ngành dệt may

Ngành luyện kim

Cuộc cách mạng công nghiệp lần 1 đã mang đến thành tựu đáng chú ý cho ngành luyện kim bằng dấu mốc Henry Cort tìm ra cách luyện sắt “puddling” vào năm 1784. Sự kiện này mở đầu bước tiến mới cho ngành luyện kim . 

Đến năm 1885, Henry Bessemer phát minh ra lò luyện gang thành thép lỏng, khắc phục được nhược điểm của máy luyện sắt pudding trước đó.

Ngành giao thông vận tải

Cách mạng công nghiệp phát triển tạo điều kiện cho hệ thống giao thông và đường sắt mở rộng. Chiếc đầu xe lửa chạy bằng hơi nước đầu tiên vào năm 1804 đánh dấu sự ra đời của ngành giao thông vận tải. Đến năm 1829, vận tốc xe lửa đã lên tới 14 dặm/giờ. 

Năm 1807, Robert Fulton chế tạo ra tàu thủy chạy bằng hơi nước thay thế cho những mái chèo và những cánh buồm.

Chiếc đầu xe lửa chạy bằng hơi nước đầu tiên

Ý nghĩa của cách mạng công nghiệp lần thứ 1 

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 1 ra đời mang lại ý nghĩa to lớn, đánh dấu những thay đổi tích cực cho nền kinh tế - xã hội như:

• Tạo điều kiện phát triển nền kinh tế từ nông nghiệp và thủ công nghiệp sang nền kinh tế công nghiệp. 
• Hệ thống kỹ thuật truyền thống đã được thay bằng hệ thống kỹ thuật tân tiến với nguồn lực là máy móc.
• Sự thay đổi này đã giúp sản xuất phát triển mạnh mẽ, gia tăng năng suất đột biến, bứt phá trong nông nghiệp, giúp nền kinh tế các nước đi lên.
• Mở ra một thế giới mới với nhiều cơ hội để tương tác và giao lưu với nhau, tăng cường quan hệ xã hội. 
• Làm tiền đề cho nền kinh tế thời đại mới.

Nhưng bên cạnh những ý nghĩa tích cực mà cách mạng công nghiệp thứ nhất mang lại vẫn còn tồn tại những tác động tiêu cực ảnh hưởng đến đời sống xã hội. Trong đó, tác động tiêu cực rõ nét nhất bao gồm:

• Sự phân hóa giai cấp khiến nông dân thời kỳ này rơi vào bần cùng hóa và trở thành không có tư liệu sản xuất buộc phải bán sức lao động.
• Sự bùng nổ của quá trình đô thị hóa khiến xảy ra sự chênh lệch tỉ lệ giữa dân thành thị và nông thôn.
• Sự ô nhiễm và các tệ nạn gia tăng.
• Gây ra nhiều xung đột và khả năng phân hóa địa vị xã hội

Như vậy, cuộc cách mạng công nghiệp lần 1 và những thành tựu mang lại đã tạo bước đệm cho nền kinh tế phát triển ở các nước. Bước đánh dấu sự chuyển mình trong những năm 1840 sang cuộc cách mạng công nghiệp lần 2 hứa hẹn sự ra đời của năng lượng điện trên quy mô lớn.