Cổ phiếu phái sinh là gì? Cách chơi cổ phiếu phái sinh hiệu quả

Ngày 10/08/2017 tại Việt Nam thị trường chứng khoán phái sinh chính thức được hoạt động, hình thức hợp đồng tương lai là sản phẩm chứng khoán phái sinh đầu tiên được niêm yết và giao dịch. Vậy cổ phiếu phái sinh là gì? Cách chơi như thế nào?

Cổ phiếu phái sinh là gì?

Cổ phiếu phái sinh là một dạng tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh được sử dụng làm cơ sở để xác định giá trị chứng khoán phái sinh.

Tại thị trường chứng khoán Việt Nam, cổ phiếu phái sinh được niêm yết và giao dịch thông qua hình thức hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu VN30.

Như vậy, cổ phiếu phái sinh tại thị trường Việt Nam chính là hợp đồng tương lai chỉ số VN30. Đây là chỉ số đại diện cho 30 cổ phiếu niêm yết trên sàn HOSE, có vốn hóa thị trường và thanh khoản cao nhất. Nhóm 30 cổ phiếu này chiếm 80% tổng giá trị vốn hóa và 60% tổng giá trị giao dịch toàn thị trường (thông tin theo nguồn báo điện tử Nhân dân). 

Cổ phiếu phái sinh tại Việt Nam chính là hợp đồng tương lai chỉ số VN30

Đặc điểm của cổ phiếu phái sinh

Cổ phiếu phái sinh có những đặc điểm nổi bật như sau:

• Cổ phiếu phái sinh chỉ số VN30 được tính theo phương pháp giá trị vốn hóa thị trường gồm 30 cổ phiếu thành phần, đại diện cho hoạt động của 30 công ty được niêm yết trên sàn HOSE.
• 30 cổ phiếu này sẽ được xem xét lại 6 tháng một lần vào tháng 1 và tháng 7 hàng năm.
• Các công ty niêm yết cổ phiếu phái sinh chỉ số VN30 trên HOSE phải thỏa mãn các điều kiện về: giá trị vốn hóa thị trường, tỷ lệ free float (tỷ lệ cổ phiếu tự do chuyển nhượng), thanh khoản để đủ tư cách tham gia vào tính toán chỉ số. 
• Mỗi cổ phiếu thành phần được giới hạn tỷ trọng ở mức 10% nhằm loại trừ sự ảnh hưởng quá mức của một cổ phiếu thành phần đối với chỉ số.
• Giao dịch cổ phiếu phái sinh rất linh hoạt, nhà đầu tư được trải nghiệm nhiều tính năng như bán khống, giao dịch T+0, chốt lãi/lỗ trong ngày
• Cổ phiếu phái sinh có tính thanh khoản cao vì được niêm yết và giao dịch tập trung trên Sở giao dịch chứng khoán. Việc định giá, khối lượng cũng như giá trị giao dịch được minh bạch, công khai
• Nhà đầu tư có thể tham gia vào vị thế bán hợp đồng tương lai chỉ số VN30 bất kỳ lúc nào với điều kiện duy nhất là đáp ứng là nộp đủ số lượng ký quỹ yêu cầu trước khi tham gia hợp đồng

Các thông số về cổ phiếu phái sinh

Trước khi đầu tư cổ phiếu phái sinh, ở đây cụ thể là hợp đồng tương lai chỉ số VN30, nhà đầu tư cần nắm rõ được các thông số về sản phẩm phái sinh này. Dưới đây là các thông số cơ bản về Hợp đồng tương lai chỉ số VN30 mà nhà đầu tư cần nắm khi tham gia giao dịch cổ phiếu phái sinh:

Cách chơi cổ phiếu phái sinh hiệu quả

Đầu tư cổ phiếu phái sinh nhà đầu tư được phép đặt cược vào cửa tăng hoặc giảm của chỉ số VN30. Nếu chỉ số này thay đổi đúng theo kỳ vọng thì nhà đầu tư sẽ có lợi nhuận và ngược lại sẽ bị lỗ khi chỉ số này không đúng theo kỳ vọng của nhà đầu tư. Để chơi cổ phiếu phái sinh hiệu quả, nhà đầu tư cần chú ý đầu tư theo các cách như sau:

Lựa chọn công ty kinh doanh chứng khoán phái sinh

Khi chơi cổ phiếu phái sinh nhà đầu tư bắt buộc phải tạo tài khoản phái sinh cho nên bước lựa chọn công ty kinh doanh chứng khoán phái sinh là điều kiện bắt buộc.

Tại Việt Nam không phải tất cả các công ty chứng khoán đều được kinh doanh chứng khoán phái sinh. Cho nên nhà đầu tư chỉ có thể thực hiện mở tài khoản chứng khoán phái sinh để chơi cổ phiếu phái sinh tại các công ty chứng khoán được phép kinh doanh chứng khoán phái sinh. Một vài cái tên mà bạn có thể lựa chọn gồm:

• CTCP Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HSC)
• CTCP Chứng khoán Sài Gòn SSI (SSI)
• CTCP Chứng khoán VPS (VPS)
• CTCP Chứng khoán Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BSC)
• CTCP Chứng khoán VNDIRECT (VNDIRECT)
• CTCP Chứng khoán Bản Việt (VCSC)
• CTCP Chứng khoán KIS Việt Nam (KIS)
• Công ty TNHH Chứng khoán Yuanta Việt Nam (YSVN)
• CTCP Chứng khoán MB (MBS)
• Công ty TNHH Chứng khoán ACB (ACBS)
  CTCP Chứng khoán Ngân hàng Công thương Việt Nam (Vietinbank Securities)

Bạn có thể cập nhật danh sách các công ty chứng khoán được phép kinh doanh chứng khoán phái sinh tại Việt Nam để đưa ra lựa chọn phù hợp.

Chơi cổ phiếu phái sinh cần bao nhiêu tiền?

Khi chơi cổ phiếu phái sinh bạn bắt buộc phải nộp tiền vào tài khoản chứng khoán và tiếp tục nộp ký quỹ sang Trung tâm lưu ký chứng khoán (VSD). Đây là đơn vị duy nhất có chức năng thanh toán, bù trừ cho các giao dịch phái sinh trên thị trường chứng khoán phái sinh.

Số tiền tối thiểu để giao dịch cổ phiếu phái sinh tương ứng với giá trị của một hợp đồng tương lai chỉ số. 

Đối với tiền ký quỹ để giao dịch cổ phiếu phái sinh, nhà đầu tư cần hiểu ký quỹ trong giao dịch cổ phiếu phái sinh đóng vai trò như tài sản đặt cọc trước khi tham gia hợp đồng phái sinh để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ hợp đồng giữa hai bên. Tỷ lệ này tính theo tỷ lệ phần trăm của giá trị hợp đồng tương lai, do Trung tâm lưu ký chứng khoán (VSB) hoặc các công ty chứng khoán quy định. 

Chẳng hạn nhà đầu tư tham gia hợp đồng tương lai chỉ số VN30 với giá trị 100 triệu đồng (tương ứng 1000 điểm), mức ký quỹ ban đầu để tham gia hợp đồng là 15% giá trị hợp đồng. Có nghĩa là nhà đầu tư phải bỏ ra 15 triệu đồng và nộp vào tài sản ký quỹ trên sàn để tham gia hợp đồng chỉ số VN30. Số dư tài khoản ký quỹ của bên tham gia giao dịch luôn thay đổi theo giá hàng ngày và không được thấp hơn mức ký quỹ duy trì theo quy định.

Nếu nhà đầu tư không có đủ số tiền ký quỹ như yêu cầu có thể bị gọi ký quỹ (Margin Call) bởi công ty chứng khoán. Bạn sẽ phải nộp đầy đủ ký quỹ để có thể tiếp tục nắm giữ vị thế đối với Hợp đồng tương lai. Ngược lại, nếu tài khoản phái sinh ký quỹ của bạn vượt giá trị ký quỹ yêu cầu thì bạn có thể rút phần lợi nhuận đó.

Nguyên tắc giao dịch cổ phiếu phái sinh

Giao dịch cổ phiếu phái sinh sẽ diễn ra theo chu kỳ T+0, tức là giao dịch trong ngày, cho nên nhà đầu tư có thể liên tục được đặt lệnh trong suốt một phiên giao dịch.

Khi giao dịch, hợp đồng tương lai sẽ diễn ra 2 chiều vị thế:

• Vị thế mua (Long position): Dành cho nhà đầu tư xác định điểm số hợp đồng tăng để có lời
• Vị thế bán (Short position): Dành cho nhà đầu tư xác định điểm số hợp đồng giảm để có lời

Để kiếm lời nhà đầu tư cần phải tính toán và chọn một vị thế phù hợp, sau đó thực hiện chốt giao dịch bằng cách tạo ra vị thế ngược với vị thế ban đầu. Khi chơi cổ phiếu phái sinh tại thị trường Việt Nam yếu tố quan trọng là bạn cần xác định được xu hướng của chỉ số VN30. Với yếu tố này các nhà đầu tư chứng khoán phái sinh khuyên bạn:

• Nếu chỉ số VN30 trong xu hướng tăng tích cực, diễn biến của các chỉ số hợp đồng tương lai vận động sát với chỉ số cơ sở thì các nhà đầu tư nên đặt lệnh Long and Hold. Nghĩa là mở vị thế mua ở vùng giá tốt và giữ đến mục tiêu hoặc khi thị trường có tín hiệu đảo chiều giảm.
• Nếu thị trường rơi vào xu hướng giảm, các nhà đầu tư nên thực hiện lệnh Short and Hold tức là mở vị thế bán ở vùng giá tốt và giữ đến vùng giá mục tiêu hoặc khi thị trường có tín hiệu đảo chiều tăng trở lại.
• Nếu thị trường có xu hướng đi ngang, nhà đầu tư nên hạn chế giao dịch và chờ thêm tín hiệu rõ ràng hơn từ thị trường. Trường hợp bạn thực hiện giao dịch thì nên canh thời gian mua bán chốt lời ngay trong phiên theo diễn biến trên thị trường.

Ngoài ra, đầu tư cổ phiếu phái sinh có một điểm khác so với giao dịch cổ phiếu thông thường đó là cơ chế thanh toán hàng ngày. Nhà đầu tư khi giao dịch và nắm giữ các vị thế trong các hợp đồng phái sinh sẽ phải thực hiện thanh toán toàn bộ lãi lỗ phát sinh từ các vị thế đó mỗi ngày. Cơ chế thanh toán như sau:

• Nếu tài khoản phái sinh của nhà đầu tư lỗ ròng: Nhà đầu tư sẽ phải thanh toán đầy đủ toàn bộ số lỗ phát sinh chậm nhất đến 9h sáng ngày hôm sau.
• Nếu tài khoản phái sinh của nhà đầu tư lãi ròng: Nhà đầu tư sẽ nhận được đầy đủ số lãi phát sinh sau 11h sáng ngày hôm sau.

Lãi/lỗ ở mỗi vị thế sẽ được tính toán dựa trên giá giao dịch đóng cửa của hợp đồng tương lai đó. Riêng đối với các hợp đồng tương lai chỉ số đến ngày đáo hạn, lãi/lỗ sẽ được tính toán dựa trên giá đóng cửa của chỉ số tại ngày đáo hạn của hợp đồng tương lai đó.

Tuân thủ các nguyên tắc khi chơi cổ phiếu phái sinh

Những lưu ý khi đầu tư cổ phiếu phái sinh

Để giao dịch cổ phiếu phái sinh an toàn và hiệu quả, nhà đầu tư cần lưu ý các điểm sau:

• Quy mô của cổ phiếu phái sinh nhỏ, chỉ tham chiếu duy nhất chỉ số VN30 nên thị trường rất dễ bị tác động. Điều này đòi hỏi các nhà đầu tư phải có sự ổn định về mặt tâm lý, không nên theo xu thế đám đông dẫn đến đầu tư thất bại. 
• Để đầu tư cổ phiếu phái sinh hiệu quả bạn cần có vốn kiến thức về chứng khoán, cổ phiếu vững cũng như kinh nghiệm thực chiến “dày”. Trước khi quyết định đầu tư bạn nên có một chiến thuật được nghiên cứu tỉ mỉ để bám sát vào diễn biến của thị trường. Điều này giúp hạ mức rủi ro xuống thấp nhất. Bởi lẽ đó mà giao dịch cổ phiếu phái sinh thích hợp cho các nhà đầu tư chuyên nghiệp hơn.
• Xác định đúng hướng của chỉ số VN30. Đây là một yếu tố vô cùng quan trọng khi tham gia chơi cổ phiếu phái sinh tại thị trường Việt Nam để thu về lợi nhuận cao. Bạn có thể định giá cổ phiếu xem liệu giá của sản phẩm có tăng trong tương lai hay không. Nếu ổn thì hãy ký kết, còn không bạn có quyền từ chối.
• Nắm rõ tỷ lệ ký quỹ và vị thế trong giao dịch. Mỗi công ty chứng khoán sẽ có một quy định khác nhau về mức ký quỹ. Phần trăm ký quỹ sẽ phụ thuộc vào giá trị của hợp đồng giao dịch. 
• Cần biết cách xem bảng giá phái sinh cũng như phân tích các thông số liên quan. Mỗi công ty chứng khoán phái sinh đều có hệ thống bảng giá riêng nằm hỗ trợ cho khách hàng đầy đủ các thông tin về giá, khối lượng và giá trị giao dịch của sản phẩm. Nhiệm vụ của bạn là đọc kỹ các thông số và phân tích chúng để đưa ra các quyết định giao dịch đúng đắn.
• Nhà đầu tư nên hiểu rõ chiến lược đầu tư của mình từ đó đưa ra những quyết định đúng đắn và phù hợp nhất. Đối với thị trường phái sinh nói chung và phái sinh Việt Nam nói riêng, có hai chiến lược khi tham gia mà nhà đầu tư nên cân nhắc đó là: Chiến lược đòn bẩy, đầu cơ và chiến lược hạn chế rủi ro. Cập nhật thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam để nắm rõ

Có thể thấy cổ phiếu phái sinh là một trong những sản phẩm thu hút trên thị trường chứng khoán phái sinh. Giao dịch này có thể mang lại khoản lợi nhuận hấp dẫn chỉ với một số tiền ký quỹ nhỏ ban đầu cho nhà đầu tư. Hy vọng với các thông tin trên đây bạn đã hiểu rõ về cổ phiếu phái sinh, cách chơi cổ phiếu phái sinh để thu lợi nhuận lớn.