Giao dịch trái phiếu niêm yết: Chi tiết quy trình và phí giao dịch

Các quy định chung về giao dịch trái phiếu niêm yết

Đối với việc giao dịch trái phiếu niêm yết, pháp luật có những quy định cụ thể liên quan đến việc tổ chức giao dịch trên các sàn chứng khoán. Ngoài ra, mỗi sở giao dịch chứng khoán đều đưa ra những quy định cụ thể về phí, quy trình giao dịch dựa trên các quy chế pháp luật liên quan.

Đối với việc giao dịch trái phiếu nói riêng và chứng khoán nói chung, căn cứ theo Điều 50 Luật Chứng khoán 2019, giao dịch trái phiếu phải tuân thủ các quy định:

• Trái phiếu niêm yết, đăng ký giao dịch được tổ chức giao dịch theo phương thức khớp lệnh tập trung, phương thức giao dịch thỏa thuận và phương thức giao dịch khác quy định tại Quy chế giao dịch chứng khoán của Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam.
• Trái phiếu niêm yết, đăng ký giao dịch không được giao dịch bên ngoài hệ thống giao dịch chứng khoán do Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam và công ty con tổ chức, trừ trường hợp giao dịch không mang tính chất mua bán hoặc giao dịch khác không thể thực hiện được thông qua hệ thống giao dịch chứng khoán.
• Việc tổ chức giao dịch loại chứng khoán mới, thay đổi và áp dụng phương thức giao dịch mới, đưa vào vận hành hệ thống giao dịch mới phải được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước chấp thuận.
• Bộ trưởng Bộ Tài chính quy định chi tiết về giao dịch trái phiếu, giám sát giao dịch trái phiếu và các trường hợp giao dịch không mang tính chất mua bán, giao dịch chứng khoán không thể thực hiện được thông qua hệ thống giao dịch chứng khoán.
• Việc kết nối giao dịch chứng khoán với Sở giao dịch chứng khoán nước ngoài do Thủ tướng Chính phủ quyết định theo đề nghị của Bộ trưởng Bộ Tài chính.

Mới đây, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 57/2021/TT-BTC quy định lộ trình sắp xếp lại thị trường giao dịch trái phiếu cũng như các loại chứng khoán khác.

Theo đó, đối với thị trường giao dịch trái phiếu, Điều 5, Thông tư số 57 quy định rõ:

“1. Chậm nhất đến hết ngày 31 tháng 12 năm 2022, Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội thống nhất tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu theo quy định tại Luật Chứng khoán và các văn bản hướng dẫn thi hành.

2. Trong thời hạn quy định tại khoản 1 Điều này, Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội, Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh thực hiện tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu như sau:

a) Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu Chính phủ, trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh, trái phiếu chính quyền địa phương; tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu doanh nghiệp niêm yết; tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ; tiếp nhận trái phiếu doanh nghiệp niêm yết từ Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh và tiếp nhận hồ sơ đăng ký niêm yết trái phiếu mới.

b) Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu chính quyền địa phương đã niêm yết trước ngày Thông tư này có hiệu lực thi hành cho đến ngày đáo hạn; thực hiện chuyển trái phiếu doanh nghiệp niêm yết từ Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh sang Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội và không tiếp nhận hồ sơ đăng ký niêm yết trái phiếu mới.

c) Chậm nhất đến hết ngày 31 tháng 12 năm 2021, Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh hoàn thành việc chuyển trái phiếu doanh nghiệp niêm yết từ Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh sang Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội.

3. Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam xây dựng kế hoạch chuyển trái phiếu doanh nghiệp niêm yết tại Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh sang Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội theo quy định tại điểm c khoản 2 Điều này và báo cáo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước trước khi triển khai.

Trường hợp đến hết ngày 30 tháng 9 năm 2021, Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam chưa đi vào hoạt động, Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh có trách nhiệm xây dựng kế hoạch chuyển trái phiếu doanh nghiệp niêm yết tại Sở Giao dịch Chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh sang Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội theo quy định tại điểm c khoản 2 Điều này trên cơ sở phối hợp với Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội và báo cáo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước trước khi triển khai”.

Giao dịch trái phiếu niêm yết cần tuân thủ các quy định

Các quy định về giao dịch trái phiếu niêm yết của các sở giao dịch

Ngoài các quy định chung đối với giao dịch trái phiếu trên thị trường chứng khoán, mỗi sở giao dịch chứng khoán sẽ đưa ra các quy định khác nhau về việc giao dịch trái phiếu niêm yết.

Giao dịch trái phiếu niêm yết tại HNX

Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội đưa ra các quy định cụ thể về giao dịch trái phiếu niêm yết, ngoài ra còn có các quy định đối với từng loại trái phiếu cụ thể.

Giao dịch trái phiếu chính phủ niêm yết

Đối với giao dịch trái phiếu Chính phủ niêm yết, Sở GDCK Hà Nội đưa ra các quy định được cung cấp chi tiết ở bảng sau:

Giao dịch trái phiếu doanh nghiệp niêm yết

Đối với giao dịch trái phiếu doanh nghiệp, Sở GDCK Hà Nội đã ban hành Quyết định số 62/QĐ-SGDHN, từ ngày 31/01/2019 trên sàn HNX sẽ chính thức được phép giao dịch các mã trái phiếu doanh nghiệp. 

Theo đó, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp trên sàn HNX cần tuân thủ các quy định như sau:

Giao dịch trái phiếu niêm yết tại sàn HOSE

Sàn HOSE có các quy định đối với giao dịch trái phiếu niêm yết, cụ thể là trái phiếu doanh nghiệp (trái phiếu Chính phủ chỉ giao dịch tại Sở GDCK Hà Nội) như sau:

Phí giao dịch trái phiếu niêm yết

Mỗi sàn giao dịch sẽ có quy định cụ thể về phí giao dịch trái phiếu niêm yết. Theo đó:

Đối với sàn HNX:

Sàn HNX đưa ra mức phí giao dịch đối với nhà đầu tư là thành viên trên sàn và nhà đầu tư không phải là thành viên:

Phí đối với nhà đầu tư thành viên:

Phí đối với nhà đầu tư không phải là thành viên: Do công ty chứng khoán quy định nhưng mức thu không quá 0,15% giá trị giao dịch

Đối với sàn HOSE: Áp dụng mức phí giao dịch theo quy định tại Thông tư số 241/2016/TT-BTC. Phí giao dịch giao động từ 0,0005% - 0,006% giá trị giao dịch. 

Quy trình giao dịch trái phiếu niêm yết

Tùy thuộc vào đối tượng nhà đầu tư mà quy trình giao dịch trái phiếu sẽ có sự khác nhau.

Đối với nhà đầu tư trong nước: Quy trình giao dịch gồm các bước như sau:

- Bước 1: Mở tài khoản giao dịch (tài khoản tiền/chứng khoán, tài khoản giao dịch)

• Trường hợp mở tài khoản tại Công ty Chứng khoán là thành viên thị trường trái phiếu: Công ty Chứng khoán có trách nhiệm đặt lệnh cho nhà đầu tư.
• Trường hợp mở tài khoản tại Công ty Chứng khoán không phải là thành viên thị trường trái phiếu: Công ty Chứng khoán nơi mở tài khoản có trách nhiệm đặt lệnh cho khách hàng thông qua Công ty Chứng khoán thành viên.
• Trường hợp mở tài khoản tại Ngân hàng thương mại (tài khoản tiền/chứng khoán): khách hàng phải đặt lệnh giao dịch qua Công ty chứng khoán.

- Bước 2: Ký quỹ giao dịch

• Khi đặt lệnh mua trái phiếu, khách hàng ký quỹ tiền giao dịch theo mức thỏa thuận với Công ty Chứng khoán.
• Khi đặt lệnh bán trái phiếu, khách hàng phải có đủ số lượng trái phiếu đặt bán.

- Bước 3: Đặt lệnh giao dịch

• Lệnh giao dịch được thực hiện qua Công ty Chứng khoán thành viên thị trường trái phiếu (trừ Ngân hàng thương mại là thành viên hệ thống giao dịch trái phiếu).
• Viết phiếu lệnh mua/bán trái phiếu theo mẫu của Công ty Chứng khoán.

- Bước 4: Nhận kết quả giao dịch chi tiết tại Công ty Chứng khoán đặt lệnh giao dịch.

- Bước 5: Thanh toán vào ngày làm việc kế tiếp ngày thực hiện giao dịch, tiền/chứng khoán sẽ được chuyển tới tài khoản của khách hàng thông qua hệ thống thanh toán và bù trừ chứng khoán.

Đối với nhà đầu tư nước ngoài: Giao dịch được thực hiện theo các bước như sau:

• Bước 1: Đăng ký mã số giao dịch (đăng ký trực tiếp với Trung tâm Lưu ký Chứng khoán, Công ty Chứng khoán, Ngân hàng Lưu ký).
• Bước 2: Thực hiện giao dịch giống với các bước mà nhà đầu tư trong nước như chia sẻ ở trên

Thị trường giao dịch trái phiếu niêm yết hiện nay

Hiện nay thị trường giao dịch trái phiếu vẫn diễn ra năng động và thu hút nhiều nhà đầu tư.  Theo số liệu của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, trong 6 tháng đầu năm 2021, thị trường trái phiếu tiếp tục duy trì ổn định. 

Thị trường giao dịch trái phiếu vẫn sôi động

Ghi nhận đến cuối tháng 6/2021, thị trường có 450 mã trái phiếu niêm yết với giá trị niêm yết đạt hơn 1.394 nghìn tỷ đồng, tăng 0,4% so với năm 2020 (tương đương 22,2% GDP). Giá trị giao dịch bình quân đạt 11.765 tỷ đồng/phiên, tăng 13,2% so với bình quân năm 2020. Trong đó:

• Thị trường trái phiếu Chính phủ tại HNX tiếp tục có diễn biến sôi động trên cả thị trường sơ cấp và thứ cấp trong tháng 6 năm 2021. Giá trị giao dịch đạt hơn 12 nghìn tỷ đồng/phiên. Tính đến hết 30/6/2021, thị trường trái phiếu Chính phủ tại HNX có tổng dư nợ đạt 1,36 triệu tỷ đồng, tăng nhẹ 0,74% so với cuối năm 2020. Giá trị giao dịch bình quân 6 tháng năm 2021 đạt 11.611 tỷ đồng/phiên, tăng 13,05% so với năm 2020. Trong đó, giao dịch Repos chiếm 33,75% tổng giá trị giao dịch, tỷ trọng giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài chiếm 1,66%, nhà đầu tư nước ngoài mua ròng tổng cộng 9.567 tỷ đồng trong 6 tháng đầu năm 2021.
• Thị trường trái phiếu doanh nghiệp tục ghi nhận sự phát triển mạnh mẽ. Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính (Bộ Tài chính) ghi nhận trong 6 tháng đầu năm 2021, khối lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ là 168.702 tỷ đồng; tăng 3,2% so với cùng kỳ năm 2020; khối lượng phát hành ra công chúng là 15.375 tỷ đồng, tương đương 50,3% khối lượng phát hành của năm 2020, chiếm 8,3% tổng khối lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành.

Những con số này cho thấy thị trường trái phiếu đã có sự dịch chuyển từ phát hành riêng lẻ sang phát hành ra công chúng. Đây được đánh giá là tín hiệu tốt trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Hy vọng với bài viết này bạn đã hiểu rõ hơn về các quy định khi giao dịch trái phiếu niêm yết trên thị trường.