Chứng chỉ tiền gửi là gì? So sánh chứng chỉ tiền gửi và sổ tiết kiệm

Chứng chỉ tiền gửi (CCTG) là gì?

Chứng chỉ tiền gửi (Certificate of deposit) là một loại giấy tờ có giá do ngân hàng phát hành để huy động vốn từ các tổ chức và cá nhân khác. Nói cách khác nó là một loại giấy tờ có giá tương tự sổ tiết kiệm, do ngân hàng phát hành để chứng nhận quyền sở hữu của khách hàng đối với một khoản tiền gửi có kỳ hạn tại ngân hàng.

Chứng chỉ tiền gửi áp dụng lần đầu tiên ở Mỹ lần đầu tiên vào năm 1961, sau đó được lưu hành ở Anh. Người sở hữu chứng chỉ này sẽ được hưởng lãi suất và được quyền cho, tặng và chuyển nhượng theo quy định của pháp luật và tổ chức phát hành.

Nội dung ghi trên chứng chỉ tiền gửi

Khách hàng khi mua chứng chỉ tiền gửi cần nắm được nội dung trên đó để bảo vệ quyền lợi của mình trước ngân hàng và pháp luật khi có bất cứ vấn đề gì xảy ra:

• Tên tổ chức phát hành: Ghi tên ngân hàng phát hành CCTG
• Tên gọi giấy tờ có giá: Chứng chỉ tiền gửi
• Mệnh giá, thời hạn, ngày phát hành, ngày đến hạn thanh toán
• Lãi suất, phương thức trả lãi, thời điểm trả lãi, địa điểm thanh toán gốc và lãi của giấy tờ có giá
• Ghi rõ giấy tờ có giá ghi danh/vô danh

Đối với giấy tờ có giá ghi danh phải ghi rõ tên tổ chức, số giấy phép thành lập hoặc giấy phép đăng ký kinh doanh, địa chỉ của tổ chức mua giấy tờ có giá (nếu người mua là tổ chức); tên, số chứng minh nhân dân hoặc hộ chiếu, địa chỉ của người mua giấy tờ có giá (nếu người mua là cá nhân).

• Ký hiệu, số Seri phát hành
• Phiếu trả lãi kèm theo giấy tờ có giá phải có các chi tiết liên quan đến giấy tờ có giá, lãi suất, só tiền được lĩnh, kỳ hạn lĩnh lãi
• Các nội dung khác liên quan đến giấy tờ có giá

Điều kiện mua chứng chỉ tiền gửi

Để mua CCTG, khách hàng phải đáp ứng một số điều kiện cơ bản sau đây:

• Là cá nhân Việt Nam hoặc người nước ngoài đang sinh sống, làm việc hợp pháp tại Việt Nam
• Đủ 18 tuổi trở lên
• Có đầy đủ giấy tờ chứng minh nhân thân
• Thực hiên giao dịch tại ngân hàng mua CCTG

Ngoài ra, mỗi ngân hàng sẽ có những điều kiện bổ sung khác nhau khi đưa ra chương trình mua/bán chứng chỉ tiền gửi.

Các loại chứng chỉ tiền gửi

Chứng chỉ tiền gửi có ba loại chính bao gồm:

• Chứng chỉ tiền gửi ghi danh: Là giấy tờ có giá phát hành theo hình thức chứng chỉ hoặc ghi sổ có ghi tên người sở hữu.
• Chứng chỉ tiền gửi vô danh: Là giấy tờ có giá phát hành theo hình thức chứng chỉ không ghi tên người sở hữu. Chứng chỉ tiền gửi vô danh thuộc quyền sở hữu của người nắm giữ chứng chỉ tiền gửi.
• Chứng chỉ tiền gửi ghi sổ: Là loại chứng chỉ tiền gửi không thể chuyển nhượng, được bán theo mệnh giá và trả lãi vào ngày đáo hạn.

Chứng chỉ tiền gửi và sổ tiết kiệm

Ưu và nhược điểm

Chứng chỉ tiền gửi cũng có những ưu và nhược điểm cụ thể như sau:

Ưu điểm

• Chứng chỉ tiền gửi là một tài sản đầu tư phi rủi ro được bảo đảm bởi các tổ chức tài chính lớn. 
• Cả gốc và lãi đều được bảo đảm trong toàn bộ thời gian bạn gửi tiền như một hình thức gửi tiết kiệm. 
• Chứng chỉ tiền gửi thường có lãi suất cao hơn so với các tài khoản tiết kiệm thông thường có cùng kỳ hạn. 
• Người mua có thể “cầm cố”, chuyển nhượng hoặc bán giấy tờ có giá trị để vay vốn vô cùng linh hoạt.

Nhược điểm

• Người mua bắt buộc không được thanh toán trước hạn.
• Tính thanh khoản không cao.
• Lãi suất thấp nếu đầu tư dài hạn.

Đặc biệt, người mua nên nắm rõ mức lãi suất cho vay nếu ngân hàng quy định chỉ có thể rút vốn bằng cách cầm cố giấy tờ có giá để vay lại tiền hoặc mức lãi suất thanh toán trước hạn nếu được phép thanh toán trước.

Bởi thế, mặc dù có lãi suất cao hơn lãi suất gửi tiết kiệm cùng kỳ hạn, nhưng lời khuyên là người mua cần tính toán kỹ, chỉ nên mua khi đã lên được mọi kế hoạch cho việc sử dụng vốn của mình.

Quy định của pháp luật về chứng chỉ tiền gửi

Pháp luật nước ta có những quy định cụ thể về chứng chỉ tiền gửi như sau: 

Quy định về nguyên tắc phát hành

Theo quy định tại Điều 11 Thông tư 01/2021/TT-NHNN, để có thể phát hành chứng chỉ tiền gửi cần đảm bảo một số nguyên tắc sau đây:

• Tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài chủ động tổ chức các đợt phát hành chứng chỉ tiền gửi theo quy định phải tuân thủ các tỷ lệ đảm bảo an toàn theo quy định tại khoản 1 Điều 130 Luật Các tổ chức tín dụng và sự hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước. 
• Việc phát hành tiền gửi phải được thực hiện tại các địa điểm giao dịch hợp pháp thuộc mạng lưới hoạt động của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.

Quy định về đơn vị phát hành

Theo quy định tại Điều 3 Thông tư 01/2021/TT-NHNN quy định, đối tượng phát hành chứng chỉ tiền gửi bao gồm:

• Ngân hàng thương mại
• Chi nhánh ngân hàng nước ngoài
• Ngân hàng hợp tác xã
• Công ty tài chính, công ty cho thuê tài chính

Quy định về đối tượng được mua

Căn cứ vào Điều 4 Thông tư 01/2021/TT-NHNN những đối tượng sau đây sẽ được mau chứng chỉ tiền gửi:

• Các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, cá nhân Việt nam và tổ chức, cá nhân nước ngoài
• Tổ chức Việt Nam và tổ chức nước ngoài 
• Tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài chỉ được mua giấy tờ có giá là chứng chỉ tiền gửi có thời hạn dưới 12 tháng
• Các đối tượng phù hợp với Luật Chứng khoán, các văn bản hướng dẫn Luật Chứng khoán và các quy định của pháp luật có liên quan

Mục đích phát hành chứng chỉ tiền gửi (CDs)

Được biết đến như một kênh đầu tư lợi nhuận, chứng chỉ tiền gửi được nhiều người lựa chọn vì lãi suất cao. Thế nhưng lại không có nhiều người quan tâm đến mục đích phát hành chứng chỉ tiền gửi.

Trong bối cảnh thị trường tài chính toàn cầu biến động như hiện nay thì đa số sẽ lựa chọn các kỳ hạn ngắn để dễ dàng chuyển đổi phương thức đầu tư. Như vậy có thể thấy mục đích phát hành chứng chỉ tiền gửi hoàn toàn xuất phát từ nhu cầu nguồn vốn dài hạn. Lãi suất cao được các ngân hàng đưa ra nhằm mục đích kích cầu khuyến khích các nhà đầu tư chọn mua CD thay vì gửi tiết kiệm ngân hàng.

Ngoài ra, thuế thu nhập cá nhân và thủ tục cũng là nguyên nhân khiến các ngân hàng phát hành chứng chỉ tiền gửi. Theo quy định hiện hành, các ngân hàng sẽ tự chủ động trong các đợt phát hành CD và người đầu tư vào CD không phải nộp thuế. Trong khi đó, để phát hành trái phiếu, các ngân hàng buộc phải lập hồ sơ phát hành và có sự chấp thuận của cả Ngân hàng Nhà nước và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, đặc biệt nhà đầu tư khi mua trái phiếu sẽ phải chịu thuế thu nhập cá nhân.

Thêm một lý do nữa chính là nhiều ngân hàng đang hướng đến mục tiêu tuân thủ Basel II. Theo đó, bên cạnh những rủi ro tín dụng thì các ngân hàng phải kiểm soát rủi ro thị trường và rủi ro hoạt động. Nếu chiếu theo khung chuẩn mới, chắc chắn hệ số CAR của các ngân hàng Việt Nam sẽ thấp hơn mức hiện tại khá nhiều. Như vậy, việc tăng vốn là cách duy nhất để đạt được tỷ lệ an toàn vốn theo chuẩn mới do CD được tính vào vốn cấp II của ngân hàng.

Mục đích phát hành chứng chỉ tiền gửi xuất phát từ nhu cầu nguồn vốn dài hạn.

Quyền lợi khi tham gia chứng chỉ tiền gửi

Chứng chỉ tiền gửi là hình thức gửi tiền an toàn, lãi suất cao, dễ dàng chuyển nhượng sẽ giúp khách hàng an tâm và đáp ứng nguồn vốn linh hoạt cho các kế hoạch trong tương lai. Những quyền lợi nổi bật khi mua chứng chỉ tiền gửi như:

• Được hưởng lãi trên số tiền đã mua: Tương tự như tiền gửi tiết kiệm, hàng tháng sẽ có lãi suất trên số tiền mà khách hàng gửi. Tuy nhiên, với chứng chỉ tiền gửi dài hạn, khách hàng sẽ được hưởng lãi suất cao hơn so với tiền gửi tiết kiệm thông thường.
• Được chuyển nhượng: Nếu khách hàng có nhu cầu sử dụng tiền gấp hay không muốn sở hữu chứng chỉ tiền gửi đó nữa thì hoàn toàn có thể chuyển nhượng chứng chỉ tiền gửi của mình cho người khác, giá chuyển nhượng do hai bên cùng thỏa thuận. Khi đó, ngân hàng sẽ đóng vai trò trung gian xác nhận quyền chuyển nhượng sở hữu chứng chỉ tiền đó.
• Được cho, tặng, biếu, thừa kế, ủy quyền cho người khác theo quy định của pháp luật và tổ chức phát hành: Khách hàng hoàn toàn có thể cho hoặc tặng lại cho con cái, cha mẹ, người thân quen… Không quá phức tạp như tài sản thừa kế, cần có bản thừa kế, có luật sư, có người chứng kiến… Đối với chứng chỉ tiền gửi dài hạn khách hàng chỉ cần đến ngân hàng xác nhận cho, tặng, ủy quyền cho người khác. Ngân hàng sẽ hỗ trợ làm thủ tục cho hoặc tặng đơn giản, nhanh gọn.

Lãi suất chứng chỉ tiền gửi tại một số ngân hàng

Thời gian gần đây, hàng loạt các ngân hàng thương mại liên tục chạy đua phát hành chứng chỉ tiền gửi với mức lãi suất hấp dẫn nhất, thậm chí còn được nhiều người gọi là "siêu lãi suất" là ở các kỳ hạn dài. Hãy tham khảo thông tin về lãi suất chứng chỉ tiền gửi của một số ngân hàng tiêu biểu dưới đây để đưa ra lựa chọn đầu tư mang lại hiệu quả cao nhất:

Nhận xét: 

• Chứng chỉ tiền gửi chủ yếu tập trung vào các kỳ hạn dài từ 16 - 60 tháng.
• Các ngân hàng trong hệ thống hiện phát hành chứng chỉ tiền gửi với lãi suất từ 7,6% - 10,2%.
• VietcapitalBank cũng huy động vốn bằng chứng chỉ tiền gửi kỳ hạn 24 tháng, 36 tháng, 48 tháng và 60 tháng. Như bảng trên thì VietcapitalBank có lãi suất tiền gửi cao nhất ở kỳ hạn 60 tháng là 10,2%/năm.
• Tại VietABank, người mua chứng chỉ tiền gửi với kỳ hạn 24 tháng được hưởng lãi suất lên tới 9,1%/năm.

Lãi suất chứng chỉ tiền gửi tại VietcapitalBank

So sánh chứng chỉ tiền gửi và sổ tiết kiệm

Sổ tiết kiệm là quyển sổ chứng nhận cho số tiền bạn gửi tại ngân hàng - nơi bạn chọn mở tài khoản tiết kiệm. Sổ tiết kiệm không phải là giấy tờ có giá mà nó chỉ là một loại giấy chứng nhận quyền sở hữu tài sản, tài sản đó chính là số tiền gửi tại ngân hàng được ghi nhận trong sổ tiết kiệm.

Bởi trong Bộ luật dân sự 2015 chưa định nghĩa cụ thể giấy tờ có giá là gì mà chỉ nêu giấy tờ có giá là một loại tài sản. Đồng thời theo Luật ngân hàng nhà nước Việt Nam 2010 quy định: "Giấy tờ có giá là bằng chứng xác nhận nghĩa vụ trả nợ giữa tổ chức phát hành giấy tờ có giá với người sở hữu giấy tờ có giá trong một thời hạn nhất định, điều kiện trả lãi và các điều kiện khác".

Bảng so sánh các đặc điểm của chứng chỉ tiền gửi và sổ tiết kiệm:

Nên đầu tư vào chứng chỉ tiền gửi hay gửi tiết kiệm?

Mỗi kênh đầu tư đều có ưu nhược điểm khác nhau, vậy nên chọn kênh nào thì khách hàng cũng phải cân nhắc thật kỹ dựa trên nhu cầu đầu tư sinh lợi, tình hình chi tiêu trong tương lai để chọn kênh nào, kỳ hạn nào và ngân hàng nào cho tốt nhất.

Tuy hiện nay, lãi suất của chứng chỉ tiền gửi cao hơn lãi suất gửi tiết kiệm nhưng lại có kỳ hạn dài hơn và thường không được rút vốn trước hạn linh hoạt như sổ tiết kiệm thông thường. Vậy nên kênh này sẽ phù hợp hơn với những khách hàng có khoản tài chính nhàn rỗi và tạm thời không dùng đến trong 1 khoảng thời gian cố định.

Nếu khách hàng mua chứng chỉ tiền gửi mà cần đến vốn gấp nhưng lại chưa đến kỳ hạn có thể "cầm cố" giấy tờ có giá tại ngân hàng để vay nhưng lãi suất vay sẽ cao hơn lãi suất chứng chỉ tiền gửi mà khách hàng đó mua.

Nếu bạn đang có số tiền nhàn rỗi và trong tương lai cũng chưa có kế hoạch gì thì mua chứng chỉ tiền gửi là một sự lựa chọn tốt để được hưởng mức lãi suất cao nhất. Tuy nhiên, trước khi lựa chọn, bạn cần nghiên cứu kỹ để mang lại sự chủ động và tối đa hóa lợi ích cho mình.