Nên hay không việc phát hành cổ phiếu thưởng cho nhân viên?

Mục đích phát hành cổ phiếu thưởng cho nhân viên

Cổ phiếu thưởng được xem như một hình thức thưởng cho các nhân viên có nhiều cống hiến với công ty hoặc nhân viên lâu năm. Mục đích của việc phát hành cổ phiếu thưởng bao gồm:

• Gia tăng sự gắn kết giữa doanh nghiệp và đội ngũ lao động. Chính sách này cho phép người lao động sở hữu một phần tài sản của công ty. Từ đó, nâng cao tinh thần trách nhiệm, vị trí cũng như công việc mình gắn bó, xem sự phát triển của công ty cũng như sự phát triển của bản thân.
• Gia tăng thu nhập cho người lao động: Người lao động sẽ nhận được lợi nhuận dài hạn từ giá trị cổ phiếu của công ty. Từ đó, có thêm một nguồn thu nhập thụ động nhưng không tốn quá nhiều công sức.
• Tránh thuế thu nhập cho người lao động: Cổ phiếu thưởng sẽ thay thế cho các khoản thưởng bằng tiền mặt hoặc hiện vật. Do đó, người lao động sẽ không bị đánh thuế thu nhập. 
• Tăng vốn chủ sở hữu: Hình thức thưởng cổ phiếu thay vì tiền mặt sẽ giúp doanh nghiệp tăng vốn chủ sở hữu. Số vốn này sẽ được dùng vào nhiều việc tiện ích như tái đầu tư vào các dự án mới và nhiều cơ hội đầu tư khác.

Tại sao cần phát hành cổ phiếu thưởng cho nhân viên?

Điều kiện phát hành cổ phiếu thưởng

Bất kỳ công ty nào muốn phát hành cổ phiếu thưởng đều phải đáp ứng một số điều kiện cụ thể do nhà nước quy định. Theo điều 64, Nghị định 155/220/NĐ-CP về điều kiện phát hành cổ phiếu thưởng cho nhân viên quy định như sau:

• Có phương án phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho người lao động được Đại hội đồng cổ đông thông qua.
• Tổng số cổ phiếu phát hành theo chương trình trong mỗi 12 tháng không được vượt quá 5% số cổ phiếu đang lưu hành của công ty
• Có tiêu chuẩn và danh sách người lao động được tham gia chương trình, nguyên tắc xác định số cổ phiếu được phân phối cho từng đối tượng và thời gian thực hiện được Đại hội đồng cổ đông thông qua hoặc ủy quyền cho Hội đồng quản trị thông qua.

Trường hợp phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động, nguồn vốn chủ sở hữu đủ để tăng vốn cổ phần, cụ thể như sau:

• Nguồn vốn chủ sở hữu sử dụng để phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động được căn cứ trên báo cáo tài chính kỳ gần nhất được kiểm toán bởi tổ chức kiểm toán được chấp thuận bao gồm các nguồn sau: thặng dư vốn cổ phần; quỹ đầu tư phát triển; lợi nhuận sau thuế chưa phân phối; quỹ khác (nếu có) được sử dụng để bổ sung vốn điều lệ theo quy định của pháp luật;
• Trường hợp công ty đại chúng là công ty mẹ phát hành cổ phiếu để thưởng cho người lao động từ thặng dư vốn cổ phần, quỹ đầu tư phát triển, quỹ khác, nguồn vốn thực hiện được căn cứ trên báo cáo tài chính của công ty mẹ;
• Trường hợp công ty đại chúng là công ty mẹ phát hành cổ phiếu để thưởng cho người lao động từ nguồn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối, lợi nhuận quyết định sử dụng để thưởng cho người lao động không được vượt quá mức lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính hợp nhất được kiểm toán. Trường hợp lợi nhuận quyết định sử dụng để thưởng cho người lao động thấp hơn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính hợp nhất và cao hơn mức lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính riêng của công ty mẹ, công ty chỉ được thực hiện việc phân phối sau khi đã điều chuyển lợi nhuận từ các công ty con về công ty mẹ.
• Trường hợp công ty phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động, tổng giá trị các nguồn quy định tại khoản 4 Điều này phải đảm bảo không thấp hơn tổng giá trị vốn cổ phần tăng thêm theo phương án được Đại hội đồng cổ đông thông qua.
• Tổ chức phát hành phải mở tài khoản phong tỏa nhận tiền mua cổ phiếu của người lao động trừ trường hợp phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động.
• Việc phát hành cổ phiếu đáp ứng quy định về tỷ lệ sở hữu nước ngoài theo quy định của pháp luật trong trường hợp phát hành cho người lao động là nhà đầu tư nước ngoài.
• Cổ phiếu phát hành bị hạn chế chuyển nhượng tối thiểu 01 năm kể từ ngày kết thúc đợt phát hành.

Điều kiện quy định tại khoản 4 Điều 60 Nghị định này.”

Thủ tục phát hành cổ phiếu thưởng cho nhân viên

Việc phát hành cổ phiếu thưởng cho nhân viên cần phải thực hiện theo trình tự và đáp ứng đủ một số giấy tờ như pháp luật yêu cầu. Cụ thể, theo quy định tại Điều 65,69 Nghị định 155/2020/NĐ-CP, trình tự phát hành cổ phiếu thưởng cho nhân viên như sau:

• Báo cáo phát hành cổ phiếu theo mẫu.
• Quyết định của Đại hội cổ đông thông qua phương án phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động. 
• Quyết định của Đại hội đồng cổ đông hoặc Hội đồng quản trị (trong trường hợp được Đại hội đồng cổ đông ủy quyền) thông qua tiêu chuẩn và danh sách người lao động được tham gia chương trình. Những người có quyền lợi liên quan đến đợt phát hành không được tham gia biểu quyết thông qua nội dung này.
• Báo cáo tài chính thời gian gần nhất được kiểm toán bởi tổ chức kiểm toán được chấp thuận trong trường hợp phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động.
• Quyết định có thẩm quyền của công ty con thông qua việc phân phối lợi nhuận, sao kê có xác nhận của ngân hàng chứng minh việc đã điều chuyển lợi nhuận từ các công ty con về công ty mẹ trong trường hợp sử dụng lợi nhuận sau thuế chưa phân phối làm nguồn để phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động và nguồn vốn thực hiện thấp hơn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính hợp nhất, cao hơn mức lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính riêng của công ty mẹ. 
• Quyết định, văn bản xác nhận của ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài về việc mở tài khoản phong tỏa nhận tiền mua cổ phiếu
• Quyết định của Đại hội đồng cổ đông hoặc Hội đồng quản trị (nếu được Đại hội đồng cổ đông ủy quyền)

Rủi ro khi phát hành cổ phiếu thưởng cho nhân viên

Phát hành cổ phiếu thưởng cho nhân viên mang đến nhiều lợi ích nhưng cũng tiềm ẩn một số rủi ro. Trong đó, có thể kể đến như:

• Gây loãng cổ phiếu: Hiện nay, tại Việt Nam nhiều doanh nghiệp/tổ chức khi phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động với tần suất cao vượt quá mức báo động khiến cho việc tăng khối lượng tổng số cổ phiếu lưu hành cùng với tốc độ doanh nghiệp tăng trưởng chậm. Lúc này, hiện tượng loãng cổ phiếu sẽ xảy ra làm giảm thu nhập trên mỗi cổ phiếu. 
• Rủi ro quản trị: Việc cổ phiếu thưởng được phát hành được hiểu là lấy khoản tiền từ các cổ đông chia cho các nhân sự nội bộ của công ty. Để đủ điều kiện phát hành cổ phiếu thưởng, nhiều doanh nghiệp đã mạo hiểm cắt giảm chi phí quan trọng như chi phí marketing, chi phí phát triển hay các nghiên cứu khác… Từ đó dẫn đến nhiều rủi ro tiềm ẩn và ảnh hưởng tới việc tăng trưởng dài hạn của doanh nghiệp.

Có thể thấy, việc phát hành cổ phiếu thưởng cho nhân viên mang đến cả lợi ích và rủi ro. Các doanh nghiệp cần có chiến lược, kế hoạch rõ ràng mang lại lợi nhuận dài hạn, bền vững khi phát hành cổ phiếu thưởng.