Bẫy thanh khoản là gì? Làm sao để thoát khỏi bẫy thanh khoản?

Bẫy thanh khoản là gì?

Bẫy thanh khoản hay còn gọi là Liquidity trap là trường hợp lãi suất bị giảm xuống mức quá thấp khiến mọi người thích giữ tiền hoặc tài sản (tài sản không sinh lời) để dễ thanh toán hơn so với việc giữ trái phiếu hay các tài sản không sinh lời khác.

Ở một mức lãi suất thấp nào đó, đường cầu về tiền trở nên co giãn vô hạn (gần như nằm ngang). Lúc này mọi chính sách tiền tệ được đưa ra để cắt giảm lãi suất đều trở nên vô hiệu thậm chí còn khiến mọi người nắm giữ tiền nhiều hơn. Vì lãi suất không giảm, nhu cầu đầu tư, sản lượng làm việc không tăng do đó mọi chính sách tiền tệ trong trường hợp này đều bị coi là bất lực hoặc không có hiệu quả.

Bẫy thanh khoản là một hiện tượng khó tránh khỏi trong quá trình giao dịch của nhà đầu tư

Nguyên nhân dẫn đến bẫy thanh khoản

Theo nghiên cứu của các chuyên gia phân tích, có 4 nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng bẫy thanh khoản bao gồm: 

• Sự kỳ vọng của người dân và doanh nghiệp/ngân hàng xảy ra giảm phát quá lớn: Giảm phát được hiểu là việc giá cả giảm đi. Trong trường hợp người dân, doanh nghiệp hay các ngân hàng kỳ vọng quá lớn về việc giá cả trên thị trường giảm xuống họ càng có xu hướng giữ tiền mặt nhiều hơn khiến cho giá trị thực của tiền nắm giữ tăng lên. Điều này càng thúc đẩy việc nắm giữ tiền mặt lâu dài với niềm tin tiền sẽ vượt xa giá trị nhiều hơn nữa trong tương lai.
• Lựa chọn tiết kiệm thay vì đầu tư: Khi nền kinh tế bước sang giai đoạn suy thoái, tiết kiệm sẽ được người dân ưu tiên lựa chọn thay vì đầu tư và chi tiêu. Họ tin rằng việc tích trữ, phòng ngừa rủi ro lúc này quan trọng hơn bao giờ hết. Các ngân hàng ngần ngại việc cho vay vì lo ngại người dân không có khả năng thanh toán hoặc phá sản. Còn các doanh nghiệp thì mất đi nguồn vay, khó tiếp cận với nguồn vốn để cải thiện và phát triển tình hình kinh doanh.
• Ngân hàng rơi vào tình trạng khủng hoảng tín dụng: Trong trường hợp khủng hoảng tín dụng xảy ra, ngân hàng rất hạn chế các khoản cho vay. Thay vì cho vay, họ tập trung củng cố tài sản để làm đẹp bảng cân đối kế toán hơn là gia tăng gánh nặng ở các khoản cho vay tín dụng.
• Trái phiếu kém thu hút: Giá của trái phiếu tỉ lệ nghịch với lãi suất của chúng. Vào thời điểm thị trường suy thoái, nhà đầu tư tin rằng tình hình sẽ khó có thể cải thiện. Chính vì vậy, thay vì nắm giữ trái phiếu họ lựa chọn tiền mặt. Đây là nguyên nhân dẫn đến việc trái phiếu trở nên kém hấp dẫn và giảm giá.

Dấu hiệu nhận biết bẫy thanh khoản

Bẫy thanh khoản có tác động không nhỏ tới sự phát triển của nền kinh tế, đặc biệt là thị trường chứng khoán. Dưới đây là dấu hiệu nhận biết bẫy thanh khoản:

• Lãi suất danh nghĩa tiến gần đến 0 hoặc bằng 0: Trong trường hợp lãi suất quá thấp (gần như trở về mức 0) trong một khoảng thời gian nhất định, nhà đầu tư sẽ cho rằng lãi suất không thể tăng lên. Điều này ảnh hưởng đến tâm lý nhiều người. Chính vì vậy, họ thường lựa chọn nắm giữ tiền mặt thay vì đầu tư hay mua trái phiếu.
• Chính sách tiền tệ trở nên bất lực: Có những giai đoạn ngân hàng nhà nước thực hiện các đợt bơm tiền vào nền kinh tế với hy vọng phục hồi nhưng không mang lại hiệu quả. Trong trường hợp nền kinh tế bước sang giai đoạn suy thoái, người dân và doanh nghiệp không vay tiền để sản xuất, kinh doanh dù lãi suất thấp. Thay vào đó, các ngân hàng thương mại cũng thắt chặt cho vay để hạn chế nợ xấu gia tăng.
• Giảm phát xảy ra: Người dân trở nên thận trọng trong chi tiêu làm cho lượng cầu trong nền kinh tế giảm xuống. Điều này cũng đồng nghĩa với việc hiện tượng giảm phát xảy ra.

Biện pháp thoát khỏi bẫy thanh khoản

Bẫy thanh khoản kéo theo nhiều hệ lụy đối với nền kinh tế. Trong đó, suy thoái hay giảm phát là điều khó tránh khỏi. Một số nhà kinh tế học nổi tiếng đã đưa ra các giải pháp để thoát khỏi bẫy thanh khoản như sau:

Theo quan điểm của nhà kinh tế học Paul Krugman: Ông cho rằng giải pháp tốt nhất để thoát khỏi bẫy thanh khoản chính là tạo ra lạm phát kỳ vọng. Cụ thể, lạm phát kỳ vọng được tạo ra bằng cách sau đây:

• Phá giá nội tệ
• Tăng trưởng cung tiền nhanh hơn
• Gia tăng thuế tiêu dùng
• Theo đuổi mục tiêu lạm phát

Theo quan điểm của nhà kinh tế học Keynes: Nhà kinh tế học này muốn tập trung vào chính sách tài khóa mở rộng để giúp nền kinh tế tránh khỏi bẫy thanh khoản. Các hành động cụ thể được ông đưa ra bao gồm: 

• Cắt giảm thuế
• Kích thích nhu cầu chi tiêu
• Tăng chi tiêu của Chính phủ

Theo quan điểm của các nhà kinh tế học khác: Nhiều nhà kinh tế cho rằng, chính sách nới lỏng tiền tệ là biện pháp hiệu quả trong trường hợp bẫy thanh khoản xảy ra. Một số hành động cụ thể có thể kể đến như: nới lỏng định lượng Quantitative Easing (QE), tăng cường mua trái phiếu Chính phủ dài hạn, trái phiếu tư nhân là những điều được các nhà kinh tế học ưu tiên. Những giải pháp này không chỉ kích thích nhu cầu đầu tư của người dân mà còn vực lại niềm tin của họ vào nền kinh tế.

Mối tương quan giữa bẫy thanh khoản và giảm phát

Thực tế cho thấy, bẫy thanh khoản và giảm phát có mối quan hệ tương quan hai chiều. Cụ thể như sau:

Giảm phát tạo ra bẫy thanh khoản

Khi giảm phát xảy ra, đồng nghĩa với việc giá cả chung của nền kinh tế giảm xuống liên tục và lãi suất danh nghĩa gần như bằng 0. Tình trạng này khiến cung tiền không thể chuyển đổi thành chi tiêu và đầu tư, chính sách tiền tệ cũng không còn hiệu quả. Nếu kéo dài giảm phát sẽ dẫn đến suy thoái kinh tế và tạo ra bẫy thanh khoản trên thị trường.

Bẫy thanh khoản tạo ra giảm phát

Khi thị trường gặp phải tình trạng bẫy thanh khoản, người dân/ngân hàng/doanh nghiệp tích trữ tiền thay vì đầu tư hoặc chi tiêu. Xu hướng tiết kiệm trở thành ưu tiên hàng đầu khiến lượng tiền chi tiêu giảm dẫn đến tổng cầu giảm. Lúc này giảm phát xảy ra là điều tất yếu.

Mối tương quan giữa bẫy thanh khoản và giảm phát tác động qua lại 2 chiều

Nhìn chung, bẫy thanh khoản là rủi ro không đáng có của thị trường kìm hãm sự phát triển của nền kinh tế. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên đến từ sự kỳ vọng của người dân/ngân hàng/doanh nghiệp, lựa chọn tiết kiệm thay vì đầu tư hoặc các chính sách tiền tệ của nhà nước không hiệu quả. Các nhà đầu tư cần hiểu rõ bản chất của hiện tượng này cách thoát khỏi bẫy thanh khoản từ đó giảm thiểu rủi ro và bảo toàn lợi nhuận.