Lãi suất cơ bản là gì? Mối quan hệ giữa lãi suất cơ bản với lãi suất huy động và lãi suất cho vay?

Lãi suất cơ bản là gì?

Pháp luật Việt Nam hiện nay chưa có định nghĩa cụ thể về lãi suất cơ bản nhưng có thể hiểu đây là mức lãi suất do Ngân hàng Nhà nước quy định, được xem là căn cứ để các tổ chức tín dụng ấn định lãi suất kinh doanh. Đây cũng là công cụ quan trọng góp phần giúp Ngân hàng Nhà nước thực hiện các chính sách tiền tệ.

Lãi suất cơ bản sẽ được Ngân hàng Nhà nước quyết định dựa trên những yếu tố sau:

• Lãi suất của thị trường liên ngân hàng
• Lãi suất nghiệp vụ trên thị trường mở của Ngân hàng Nhà nước
• Lãi suất huy động vốn đầu tư từ các tổ chức tín dụng
• Xu hướng biến động của cung - cầu trên thị trường
• Tình hình kinh tế trong nước

Mức lãi suất sẽ được Ngân hàng Nhà nước ấn định và có thể thay đổi tùy thuộc vào tình hình kinh tế, xã hội.

Lãi suất cơ bản là gì?

Ý nghĩa của lãi suất cơ bản

Lãi suất cơ bản có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với nền kinh tế, cụ thể:

• Lãi suất cơ bản là cơ sở để ngân hàng thương mại và tổ chức tín dụng khác điều chỉnh lãi suất kinh doanh. Tuy hiện nay pháp luật đã bỏ quy định về lãi vay tối đa áp dụng theo lãi suất cơ bản nhưng các ngân hàng thương mại vẫn dựa vào mức lãi suất này để điều chỉnh lãi suất kinh doanh, lãi suất huy động vốn.
• Lãi suất cơ bản cũng là cơ sở quan trọng trong việc giải quyết một số tranh chấp. Trong một số trường hợp giải quyết tranh chấp liên quan đến nghĩa vụ thanh toán như chậm trả hay nợ quá hạn, mức bồi thường sẽ được tính dựa trên mức lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước công bố (áp dụng đối với nhiều quan hệ mua bán, vay mượn và các lĩnh vực khác theo quy định của pháp luật dân sự mà tranh chấp xảy ra áp dụng theo quy định của Bộ luật Dân sự 1995 hoặc 2005).
• Đặc biệt, lãi suất cơ bản còn là công cụ quan trọng giúp cho Nhà nước thực hiện chính sách tiền tệ, hướng đến việc bình ổn thị trường, thúc đẩy tăng trưởng và định hướng cho hoạt động tín dụng.
• Lãi suất cơ bản cũng là yếu tố quan trọng quyết định đến sự biến động của giá chứng khoán trên thị trường.

Quy định của pháp luật về lãi suất cơ bản

Lãi suất cơ bản hiện nay được Ngân hàng Nhà nước ấn định và công bố theo từng thời kỳ. Theo Quyết định số 2868/QĐ-NHNN năm 2010 của Ngân hàng Nhà nước thì mức lãi suất cơ bản bằng đồng của Việt Nam hiện nay là 9,0%/năm. Các tổ chức tín dụng sẽ dựa vào mức lãi suất này để điều chỉnh hoạt động kinh doanh cho phù hợp.

Quy định về lãi suất cơ bản trước khi Bộ luật Dân sự 2015 có hiệu lực

Thời điểm trước khi Bộ luật Dân sự 2015 có hiệu lực, lãi suất cơ bản vừa là cơ sở để các tổ chức tín dụng đưa ra quy định về lãi suất vừa đóng vai trò quan trọng trong việc xác định nghĩa vụ của các bên trong quan hệ vay và nghĩa vụ thanh toán:

Cụ thể theo quy định tại Bộ luật Dân sự 2005 thì:

•  Lãi suất vay do các bên thỏa thuận nhưng không được vượt quá 150% lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước công bố với từng loại cho vay tương ứng. Như vậy ngân hàng thương mại và các tổ chức tín dụng không được phép quy định lãi suất vay vốn vượt quá 150% lãi suất cơ bản. Ví dụ mức lãi suất cơ bản là 9,00%/năm thì mức lãi suất tối đa mà các ngân hàng thương mại được phép quy định là 13,5%/năm. (Điều 476)
• Đối với trường hợp không rõ về lãi suất hoặc phát sinh tranh chấp về lãi suất thì sẽ áp dụng mức lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước công bố tương ứng với thời hạn vay tại thời điểm trả nợ. (Khoản 2 Điều 476)
• Đối với việc thực hiện nghĩa vụ trả nợ quá hạn cũng sẽ sử dụng mức lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước công bố.

Quy định về lãi suất theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015

Tuy nhiên, Bộ luật Dân sự 2015 đã có những quy định mới về lãi suất cơ bản, cụ thể như sau:

• Lãi suất vay do các bên thỏa thuận nhưng không được quá 20% của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác. Mức lãi suất này có thể thay đổi theo tình hình thực tế và đề xuất của Chính phủ trình Ủy ban thường vụ Quốc hội. Mức lãi suất vượt quá quy định này sẽ không có hiệu lực. (khoản 1 Điều 468)
• Đối với trường hợp có thỏa thuận về việc trả lãi nhưng không xác định rõ mức lãi suất mà phát sinh tranh chấp thì mức lãi suất áp dụng được xác định bằng 50% mức lãi suất giới hạn quy định tại khoản 1 Điều 468.
• Đối với các trường hợp thực hiện nghĩa vụ trả nợ quá hạn, mức lãi suất sẽ được xác định bằng 50% lãi suất giới hạn quy định tại khoản 1 Điều 468.

Từ quy định trên ta thấy hiện nay pháp luật đã xác định luôn mức lãi suất cao nhất được thỏa thuận trong các hợp đồng vay tài sản là 20% mà không phụ thuộc vào mức lãi suất cơ bản do Nhà nước quy định.

Đối với các trường hợp không rõ về lãi suất hoặc có tranh chấp về lãi suất thì mức lãi suất được áp dụng sẽ là 10%/năm (tương đương 0,83%/tháng).

Tuy nhiên, lãi suất cơ bản vẫn là căn cứ quan trọng để áp dụng trong việc giải quyết một số tranh chấp về lãi, lãi suất. Theo Nghị quyết số 01/2019/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thì lãi suất cơ bản vẫn đóng vai trò quan trọng và là căn cứ trong việc xác định lãi, lãi suất trong các hợp đồng vay tài sản (bao gồm cả hợp đồng tín dụng và hợp đồng vay tài sản không phải là hợp đồng tín dụng) thuộc các trường hợp áp dụng Bộ luật Dân sự 1995 và 2005. Lãi suất huy động và cho vay là gì?

Cập nhật mức lãi suất cơ bản của Ngân hàng Nhà nước hiện nay

Mức lãi suất cơ bản hiện nay vẫn được áp dụng theo Quyết định số 2686/QĐ-NHNN năm 2010 của Ngân hàng Nhà nước.

Ngoài ra, bạn có thể tham khảo mức lãi suất cơ bản của Ngân hàng Nhà nước qua các năm.

Lãi suất cơ bản trong giai đoạn từ năm 2004 đến năm 2010 có nhiều biến động, trải qua nhiều lần thay đổi và ổn định từ năm 2010 đến nay ở mức 9,00%/năm.

Lãi suất cơ bản là một loại lãi suất tham chiếu quan trọng trên thị trường

Giải đáp một số vấn đề liên quan đến lãi suất

Lãi suất cơ bản đóng vai trò quan trọng trong hoạt động ngân hàng, vậy giữa lãi suất cơ bản với lãi suất cho vay và lãi suất huy động của ngân hàng có mối quan hệ như thế nào? Dưới đây là mối quan hệ giữa một vài loại lãi suất mà khách hàng cần phải lưu ý:

Lãi suất cơ bản và lãi suất cho vay

Như đã phân tích ở trên, tính đến thời điểm hiện tại, lãi suất cơ bản và lãi suất cho vay không còn mối quan hệ mật thiết như giai đoạn trước đây (khi Bộ luật Dân sự 2015) chưa có hiệu lực.

Vai trò của lãi suất cơ bản trong điều chỉnh lãi suất cho vay thực tế đã bị mất do luật các tổ chức tín dụng quy định. Tổ chức tín dụng và khách hàng có quyền thỏa thuận về lãi suất, phí cấp tín dụng trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng theo quy định của pháp luật.

Ngân hàng Nhà nước không điều hành mức lãi suất cho vay thông qua lãi suất cơ bản nữa mà "trả" nó về với đúng bản chất của nó, để các bên trong quan hệ vay có thể tự do thỏa thuận. Pháp luật chỉ đưa ra các quy định giới hạn nhằm bảo vệ quyền lợi của các bên trong quan hệ vay tài sản.

Lãi suất cơ bản và lãi suất huy động

Trên thực tế, lãi suất cơ bản và lãi suất huy động không có quá nhiều mối liên hệ với nhau. Lãi suất huy động mà các ngân hàng đưa ra thường dựa trên các quy định về mức lãi suất trần tối đa mà Ngân hàng Nhà nước quy định. Tuy nhiên cả hai loại lãi suất này vẫn đóng vai trò vô cùng quan trọng trong hoạt động tín dụng của doanh nghiệp và ngân hàng.

Khi sử dụng lãi suất huy động các doanh nghiệp phải xem xét khả năng lợi nhuận thu được với chi phí huy động vốn bỏ ra để quyết định huy động vốn từ nguồn nào và đầu tư vào đâu để có lợi cho mình nhất. Còn ngân hàng phải xem xét giữa lãi suất huy động với khả năng cho vay ở mức lãi suất cao hơn để đưa ra phương hướng hoạt động đảm bảo mục tiêu của ngân hàng tồn tại và phát triển.

Lãi suất huy động và lãi suất cho vay

Lãi suất huy động ảnh hưởng rất lớn đến quyết định điều chỉnh lãi suất cho vay của các tổ chức tín dụng nhằm mục đích hoàn vốn cho các khoản đầu tư và sinh lời từ các khoản vay của khách hàng.

Lãi suất cơ bản, lãi suất huy động và lãi suất vay đều là những loại suất có ảnh hưởng vô cùng lớn đến người tiêu dùng và tình hình phát triển kinh tế. Hy vọng những kiến thức trên đây sẽ giúp các bạn có cái nhìn tổng quát hơn về các loại lãi suất này.